بر آنها تعلق مى گيرد و در اين قسمت نيز شرط است كه مخارجى را كه براى تحصيل معدن مانند كندن آن و گداختن [1] سنگ آن و امثال اينها خرج كرده باشد از اصل مال خارج كنند و ليكن اگر چيزى از معدن را خارج كرد و قصد اكتساب [2] به سبب آن را نداشت و قيمت آن مقدار افزايش يافت خمس بر مقدار زائد تعلق نمى گيرد [3] .
3 - مالى كه در زير زمين پنهان كرده باشند [4] آن هم به منظور ذخيره كردن

= كفار حربى هستند ؟ بنابر نظر بسيارى بلكه اكثر بزرگان و محققين معادن تابع زمين هستند بنابراين چاهها و معادن نفت كه اكثر و يا غالبا در زمينهاى مفتوح العنوة ( زمينهائى كه در هنگام فتح و پيروزى آنها آباد بوده است ) مى باشند به مقتضاى قواعد و موازين ملك تمام مسلمين مى باشند و به همين جهت ملكيت نفت و پديده‌هاى آن در ممالك اسلامى براى خصوص آن مملكت مشكل است خصوصا كه تقسيمات كنونى نتيجه استعمال يا زور بوده و هست بنابر اين بايد احتياط را ترك ننمايند و مواردى كه مسلمانان و غير مسلمانان در آن شريكند و آنهايى كه معتقد به خمس هستند و يا نيستند را بايد به نسبت هر كدام ملاحظه نمايند و تفصيل مطالب نسبت مسائل مذكور و اقسام ممالك و حكومتها در رسائل آثار تازه پديده بيان گرديده است .
[1] محمد كاظم طباطبائى - محقق خراسانى : اقوى اشتراط نصاب در اين قسم مانند قسم سوم نيز مى باشد و نصاب آن همان نصاب طلا است . محمد باقر شيرازى : اقوى اشتراط نصب است و آن معادل 15 مثقال معمولى طلاى سكه دار يا 105 مثقال نقره سكه دار بعد از خارج كردن مخارج بدست آوردن آن است و تفصيل آن در آثار تازه پديد مبين است .
[2] محقق خراسانى : بلكه با قصد اكتساب نيز همين حكم را دارد .
[3] محمد باقر شيرازى : مگر از باب ارباح مكاسب .
[4] محمد كاظم طباطبائى - محمد باقر شيرازى : و يا در ديوار و بلكه در درخت نيز اگر صدق كنز و گنج بكند حكم مذكور جارى است .

510