( مسأله 1556 ) : ملاك فقر اين است كه شخص مخارج ساليانه خود و عيالش را نداشته باشد ، نه بالفعل و نه بالقوه ، مثل اينكه سرمايه‌اى دارد كه منافع آن را براى مخارج ساليانه خود قرار داده باشد و يا مثل نماء مستقلات و يا كسب لايق به حال شخص ، پس صاحبان درآمدهايى كه از كسب لايق خود قادر بر تحصيل مخارج ساليانه خود بدون عسر و حرج باشند ، فقير و مسكين نيستند .
( مسأله 1557 ) : اگر براى شخصى كسب مخارج منافى با واجبى مانند تحصيل اجتهاد و مقدمات آن باشد ، تلاش براى كسب مخارج لازم نيست و او فقير محسوب مىشود .
( مسأله 1558 ) : اگر فردى خانه و كنيز و غلام و يا حيوان سوارى [1] داشته باشد كه به آنها نياز داشته و لايق او باشند ، مانع گرفتن زكات نمى شود ، بلكه ظاهر اين است كه هر چه براى شخص از آسياب و ظروف و فرش و كتب علمى و . . . لازم باشد منافى فقر او نيست .
( مسأله 1559 ) : اگر كسى سرمايه‌اى داشته باشد و با آن معامله بنمايد ولى سود آن كفايت مخارج او را نكند فقير است ولى اگر براى مخارجش كافى باشد ديگر فقير نيست ، و حكم كسى كه كسب و يا صنعتى داشته باشد نيز چنين است .
( مسأله 1560 ) : اگر كسى ادعاى فقر نمايد [2] و درستى و نادرستى ادعاى او معلوم باشد ، مى توان عمل به مقتضى حال او نمود ولى اگر مجهول باشد ، حرفش قابل قبول است ، چه قوى باشد چه ضعيف ، چه تحصيل علم ممكن

[1] محمد باقر شيرازى : و وسيله نقليه متعارف در هر زمان .
[2] محقق خراسانى - محمد باقر شيرازى : در قبول ادعاى فقر در صورت عدم مسبوقيت آن بدون بينه در جمع صور اشكال است .

498