( مسأله 782 ) : كمترين مرتبه جهر آن است كه كسى كه درد و ناخوشى در گوشش نباشد هرگاه نزديك نمازگزار باشد و متوجه نيز باشد صداى او را بشنود و آخرين مرتبه آن ، آن است كه به مرتبه افراط در بلند بودن صدا نرسد ، و كمترين مرتبه اخفات [1] آن است كه خود نمازگزار با توجه و نبودن مانع ، صداى خود را بشنود و آخرين مرتبه آن ، آن است كه به مرتبه جهر نرسد [2] .
( مسأله 783 ) : هرگاه شخصى قصد تسبيحات اربعه را داشت و سهوا شروع به حمد نمود و ملتفت شد بايد آن را قطع كند [3] و حمد يا تسبيحات را از ابتدا شروع كند و بعد از نماز احتياطا دو سجده سهو بجا آورد و اگر وقتى كه به نماز ايستاد تسبيحات به نظرش نبود و عادت به خواندن آن هم نداشت اگر همان حمد را تمام كند اشكالى ندارد .

[1] محمد كاظم طباطبائى : ملاك در جهر و اخفات ظهور جوهر صدا و عدم آن است نه شنيدن و نشنيدن . محمد باقر شيرازى : ليكن ملاك در جهر و اخفات ظهور جوهر صدا و عدم آن است و شنيدن و نشنيدن غير بسيار قوى بلكه اقرب است .
[2] محمد باقر شيرازى : با اين وجود تشخيص موضوع جهر و اخفات خالى از اشكال نيست ولى با ظاهر نبودن جوهر صدا و نشنيدن كسى كه از نمازگزار عرفا دور است ظاهرا از مصاديق اخفات مىشود اگر چه عرفا فرد نزديك به او صداى او را بشنود ، و با شنيدن كسى كه نزديك به نمازگزار است اگر جوهر صدا ظاهر باشد مصداق كمترين مرتبه جهر است .
[3] محمد كاظم طباطبائى : وجوب قطع معلوم نيست مگر آنكه بدون قصد باشد مثل اينكه يكى از آن دو را قصد كرده باشد و بعد به سبق لسان ( اشتباها ) شروع به ديگرى نمايد .

254