گل ميسر شود مى توان به آن تيمم نمود به شرط آنكه قدرت بر خشك كردن آن نباشد - به سبب تنگى وقت و امثال آن - ، و اين در صورتى است كه از چيزى مانند غبار خاكستر كه تيمم بر آن صحيح نيست ، نباشد .
( مسأله 425 ) كيفيت تيمم به گل همان كيفيت تيمم به خاك است و اگر سنگ و گل هر دو ميسر شوند احوط جمع ميان تيمم به هر دو است [1] ، و هرگاه قادر بر تيمم نمودن به خاك باشد احوط ترك غير خاك است [2] بلكه قول به ترجيح آن خالى از قوت نيست [3] .
( مسأله 426 ) : هرگاه براى تيمم نمودن هيچ يك از آنچه كه گذشت ميسر نشد تيمم و نماز هر دو ساقط مى شوند [4] هر چند ميسر شود يخى كه به آن وضو يا غسل نتوان نمود ، هر چند بعضى قائل به وضو و غسل نمودن به آن شده اند [5] و بعضى ديگر قائل به تيمم به آن شده اند ، و در اين صورت احتياط جمع بين هر دو و قضا نمودن است .

[1] محمد باقر شيرازى : اظهر كفايت تيمم به سنگ است .
[2] محمد كاظم طباطبائى : اقوى در حال اختيار جواز تيمم است به مطلق وجه الارض از خاك و كلوخ و سنگ غير از معادن و با نبودن هيچ يك به غبار هر يك و با عدم آنها به گل و با عدم آن فاقد الطهورين است البته اگر يخ و برفى كه اقل غسل به آن حاصل شود نبوده باشد ، والا وضو معتبر است و احتياط در جميع صور مذكور در متن مطلوب است .
[3] محقق خراسانى : در قوت تأمل است .
[4] محمد باقر شيرازى : ساقط شدن نماز محل تأمل است و احوط جمع بين نماز در وقت و قضاى با طهارت است .
[5] شيخ انصارى - محمد باقر شيرازى : به ماليدن آن به اعضا هر چند جريان محقق نشود .

144