به آنچه ابتدا ذكر شده احوط است بلكه احوط از آن اكتفا به نعلين و چكمه است ، و خشك بودن زمين [1] و طهارت آن و رطوبت داشتن ماسح از نعلين و قدم و امثال آن شرط نيست هر چند احوط است .
( مسأله 72 ) : استحاله عبارت است از تبديل شدن حقيقت نجس يا متنجس به چيز ديگرى كه نجس نباشد و نيز صورت نوعيت نجس يا متنجس به صورت نوعيت چيز ديگر كه از نجاسات نباشد ، و اما تبديل اوصاف يا متفرق شدن اجزا ، اعتبارى ندارد ، و باعث پاك شدن نمى شود ، و استحاله انواع بسيارى دارد از قبيل خاكستر شدن يا كرم شدن عذره و مانند آن ، و اما در ذغالى كه از چوب نجس حاصل شود احوط اجتناب است و همچنين است در خزف ( سفال ) ، هرگاه گل آن نجس باشد بنابر اقوى [2] ، و همچنين است استحاله نمك شدن سگ و بول شدن آب نجس براى حيوان مأكول اللحم ، و همچنين استحاله شير يا پشگل شدن يا رجيع ( فضله پرندگان ) شدن غذاى نجس از هر چيزى كه باشد و نيز استحاله شيئ نجس يا متنجس به بخار ، هرگاه علم به بالا رفتن

[1] شيخ انصارى - محمد باقر شيرازى : احوط بلكه اقوى ( * 1 ) اعتبار خشك بودن و طهارت زمين است . محمد كاظم طباطبائى : احوط بلكه اقوى اعتبار طهارت زمين و خشك بودن آن است عرفا .
[2] شيخ انصارى - محمد كاظم طباطبائى - محمد باقر شيرازى : يعنى اقوى اجتناب است . ( * 1 ) محقق خراسانى : در اقوائيت محل تأمل است .

33