متنجس كه قابل تطهير نباشد ، مگر چيزى كه مستثنى است در محل خود .
دويّم : بيع حرام است چون آلت اعمال حرام ؛ مثل طبل و نى سرنا و شطرنج و بت و مانند آنها و اجاره دادن خانه و مال باركش را از براى چيزهايى كه حرام ؛ است از قبيل حمل شراب و سوارى ظالم به جهت ظلم كردن و مانند آنها و مبايعه چيزهايى كه اعانت بر معصيت شود .
سيّم : مبايعه چيزهايى كه در آنها هيچ نفعى نباشد .
چهارم : حرام است صورت كشى صاحب روح ، اگر چه بر كاغذ و ديوار باشد مطلقا و قمار بازى مثل تخم مرغ بازى يا غيره حرام است و غنا خواندن و اجرت گرفتن بر آن حرام است ، اما در قرآن و روضه معصيت و عقابش مضاعف است و نوحه كردن از براى ميّت و اجرت گرفتن به نوحهء باطل حرام است و اجرت گرفتن از براى هجو مؤمنين و اجرت گرفتن از براى غيبت مؤمنين و دروغ بستن و سخن چينى و دشنام دادن و مذمّت كردن كسى كه مستحق به مدح است يا به عكس و اجرت گرفتن از براى تعليم دادن مسائل واجبه و تعليم دادن و تعليم گرفتن سحر و همچنين تسخير ملائكه و جنّ و مانند آنها از اعمال محرّمه تماما حرام است .
پنجم : حرام است اجرت گرفتن بر چيزى كه واجب است به جا آوردن آن بر انسان بالذّات چه واجب عينى باشد ؛ مثل نماز و چه واجب كفائى ؛ مثل غسل و كفن و دفن ميّت و همچنين شهادت دادن و حكم كردن و مانند اينها از صناعاتى كه نظام امر معاش وابستهء به آنها است .
اما بيع بر دو قسم است : يكى بيع قطعى و يكى بيع به شرط خيار و اينها گاهى بر وجه معاطات هم مىشوند اما شرط خيار بايد در زمان معين باشد .
اما شرطهاى صحت بيع و شراء چند چيز است :
اول : آن كه بايد فروشنده و مشترى هر دو بالغ باشند و معاملهء اطفال صحيح نيست ، هر چند ده سال داشته باشند ، مگر آن كه آلت معاطات باشند ميان دو بالغ دويّم آن كه بايع و مشترى عاقل باشند كه درك بدى و خوبى بكنند عرفا . سيم : آن كه بايع و مشترى هر دو رشيد باشند يعنى درك نفع و ضرر بكنند در امورى كه لايق

278