جنس معين .
امّا صيغه ، هر گاه هر دو معين باشند ، بايع بگويد : « بعتك هذا بهذا » . مشترى بگويد : « قبلت البيع لنفسي » يا آن كه هر دو غايب و معهود باشند ميان بايع و مشترى ، [ بايع - من ] بگويد : « بعتك ما علم بما علم » . مشترى بگويد : « قبلت البيع » و اگر وكيل باشد ، « وكالة عن موكلى بعت موكلك هذا بهذا » و مانند اين . اما جواب بگويد : « قبلت البيع لموكلي » . و اگر زن باشد « موكلتى موكلتك » بگويد و در قبول ، « لموكلتي » و همچنين اگر زن باشد « بعتك » بكسر كاف مىگويد سيم : كلى به جزئى است چهارم : بيع جزئى به كلى است و مثال هر دو ظاهر شد اما قسم ديگر بالنسبة به رأس المال و آن چهار قسم است : اول مرابحه كه خبر از سرمايه مىدهد و زيادتر مىفروشد به مقدار معين . دويّم : توليه كه خبر از سرمايه مىدهد و به همان قدر مىفروشد . سيم : مواضعه كه خبر مىدهد و كمتر مىفروشد چهارم مساومه كه خبر نمىدهد سرمايه را و مىفروشد و اين قسم بهتر از همه مىباشد .
اما تجارت بر پنج قسم است :
اول : واجب است به جهت حفظ نفس خود و عيال خود كه غير از آن ممكن نشود و احوط به جهت أداء ديون نيز واجب است .
دويّم : مستحب است به جهت وسعت دادن بر عيال و صرف راه خير كردن .
سيم : مباح است كه قصد زياد كردن مال باشد .
چهارم : مكروه است چون غلَّه و كفن فروشى و صرافى و حجّامى با شرط اجرت و بنده فروشى و قصابى و شعر بافى و قابله شدن با شرط اجرت و زرگرى و كسب اطفال و كسانى كه اجتناب از حرام در اموال نمىكنند و اجرت تعليم قرآن و تجارت كردن در دريا ، اجرت خصيه كشيدن حيوانات و معامله با ظلمه و با كسانى كه هر چه مىگويند و مىشنوند باك ندارند و كسانى كه صاحب عيب در بدنند مثل پيسى و مانند آنها .
پنجم : تجارت حرام و آن چند نوع است :
اول : بيع نجس العين مگر چيزهايى كه مستثنى است در محل خود و مايعات

277