حج ، بدون تفصيل ما بين اين كه ديان مطالب باشد ، يا نه ، ودين حال باشد ، يا مؤجل ، بلكه مقتضاى اطلاق آنها عدم فرق است ما بين صورت استقرار حج در ذمه ، و عدم آن . وايضا در حج مستثنيات دين ملاحظه نمىشود بعد از استقرار آن . وايضا اكتساب از براى حج مستقر ، واجب است بلا اشكال ، و از براى اداء دين واجب نيست على المشهور ، اگر چه احوط است .
حاصل اين كه از براى حج نيز جهت ترجيح هست . پس در مسأله سه احتمال است كه سوم تخيير بين الامرين باشد . اينها همه ، در صورت استقرار حج ، حال بودن دين ، و مطالب بودن ديان است ، با فرض اين كه ارضاء او به وجهى از وجوه ممكن نباشد . و بر فرض تقديم دين ، اگر عصيان كند و به حج رود حج او صحيح است .
< / السؤال = 5435 > < السؤال = 5518 > < السؤال = 5519 > سؤال 221 : هر گاه كسى حج بر او واجب و مستقر شد و نرفت ، حال به سبب ضعف و پيرى و ناخوشى مزاج و زحمت راه و شدائدى كه در آن است شاق است تحمل آن ، آيا مىتواند نايب بگيرد ، يا نه ؟ و هر گاه نائب گرفت و بعد متمكن شد مجزى است ، يا نه ؟ و اگر وفات كرد ثانيا بايد نائب بگيرد ، يا نه ؟ و هر گاه حج را تأخير انداخت به خيال آن كه خودش مبتلاى نوكرى حكام جور است ، و اگر برود و برگردد باز مبتلاى امور غير مشروعه خواهد شد ، آيا اين قسم تأخير جايز است ، يا خير ؟
جواب : در صورت استقرار وجوب هر گاه تأخير انداخت و حال متمكن نيست ، يا خوف ضرر دارد ، يا حرجى است كه تحمل آن بسيار صعب است ، واجب است نائب گرفتن . و هر گاه بعد متمكن شد و عذر او زائل شد ، ثانيا واجب است برود بنابر مشهور . و اگر نرفت واجب است بعد از فوت او نائب بگيرند ، لكن كفايت آن خالى از قوت نيست . بلى ، هر گاه متمكن نشد و فوت شد واجب نيست نائب گرفتن .
اينها در صورتى است كه رجاء زوال عذر نداشته باشد ، و الا واجب نيست . بلى ، مستحب است نائب گرفتن ، بلكه احوط است ، و لكن اين مجزى از حجة الاسلام نيست ، بلكه بعد از فوت او واجب است نائب گرفتن .
وأما هر گاه حج بر او مستقر نشده باشد وجوب استنابه معلوم نيست ، هر چند احتياط شديد در نائب گرفتن است ، بلكه خالى از قوت نيست به شرط عدم رجاء زوال عذر . و هر گاه

134