بوده كه در وقت معامله شرط شده است كه در رأس موعد هر يك از سه نفر حضور داشته باشند از عهده ء كلّ تنخواه برآيد ، تنخواه غائبين را از يك نفر حاضر مىتوان گرفت يا نه ؟
ج : در مسأله اولى هر گاه اقرار واعتراف هر يك از آن دو نفر بر وقوع معامله در حقّ خود واشتغال ذمّه ء خود به همان قدر معيّن از ربح در ابتداء تحقّق نيافته ، وهمين محض تمسّك نوشتن بوده ، حال در خصوص آن ربح بر او تسلَّطى نيست ، مگر آن كه قيّم صغير مدّعى تحقّق معامله باشد ، در اين صورت بعد از ترافع در خدمت حاكم شرع تسلَّط قسم بر او حاصل خواهد شد . وهر گاه اقرار ابتدايى هر يك يا احدهما بر اشتغال ذمّه ء خود به ربح معيّن ثابت باشد ودر نزد جمعى اعتراف به آن نموده باشد ، حال انكار او مسموع نيست ، وبه اعتراف خود مأخوذ است ، بلى چون دعواى او راجع به اين مىشود كه اقرار من در ابتداء رسم القباله بوده وبدون تحقّق معامله ء شرعيّه بوده بايد آن را ثابت كند ، اگر تواند ثابت كند فبها ، والَّا بايد ربح را بدهد ، وهر گاه آن ديگرى كه وكيل معامله با اين يك بوده اعتراف به عدم تحقّق معامله از او وشهادت بر رسم القباله بودن اعتراف آن يك بدهد ، اگر عادل باشد يك شاهد محسوب مىشود ، به جهت شاهد ديگر قسم ياد مىكند وديگر تسلَّط مطالبه ء ربح از او نخواهد بود .
ودر ساير مسائل كه قلمى شده در صورتى كه در خصوص ربح معيّن تسلَّط حاصل نشود ، ديگر تسلَّط مطالبه ء منافع تنخواه نيست ، وهم چنين عمل در تنخواه صغير باعث اشتغال ذمّه ء اجرت عملى نمىشود كه به صغير داده شود ، [1] وهم چنين منافعى كه كسى در تنخواه صغير كه بر ذمّه ء او بوده پيدا كرده مال اوست ، وقيّم صغير را تسلَّطى نيست بر آن منافع ، مگر اين كه معامله را به قصد صغير كرده باشد ، يا اين كه آن نفع از عين مال صغير بوده باشد ، مثل آن كه ده

[1] گويا با سؤال مطابق نيست .

418