حلال نيست ، واگر في الواقع بر او يقين نباشد وبه قلب خود كه نظر كند احتمال بدهد كه نظام الدوله وجه حلال زرع خود را به حواله ء سلطان داده باشد در اين صورت حرام محض نخواهد بود ومشتبه خواهد بود . والله العالم .
( 296 ) س 9 : چه مىفرماييد در خصوص اين كه غلَّه مردم را كه تاراج مىكنند وبه صاحب او نمىدهند ، ومىتوان از آن غلَّه وكاه به مصرف رساند وقيمت آن را بعد اگر صاحب او دسترس شد بدهيم ، يا قيمت آن را به فقراء بدهيم ؟ رأى شريف چيست در اين قسم تصرّف ، مباح است يا نه ؟
ج : نه تصرّف در آن مباح نيست وحرام صرف است ، بلى اگر كسى وقتى از نادانى وجهالت يا بىمبالاتى در احكام شريعت چنين تصرّفى كرده باشد هر گاه قيمت آن را يا مثل آن را به اذن مجتهد عادل جامع الشرايط به اهل فقر واستحقاق رساند بريء الذمه خواهد شد إن شاء الله تعالى . والله يعلم .
( 297 ) س 10 : چه مىفرماييد در خصوص سيورسات ( 1 ) پادشاه از رعيت حكماً مىگيرد ، رأى شريف است كه ما بگيريم وبعد قيمت آن را به فقرا بدهيم يا نه ؟ ونمىدانيم كه از كى مىگيرند وصاحب او كيست ، اين تصرّف به رأى شريف چيست قلمى بفرماييد ؟
ج : نه ، مطلقاً رأى حقير نيست كه شما بگيريد ، وحلَّيت ندارد ، بلى اگر توانيد بگيريد وبه صاحب آن ردّ كنيد يا قيمت او را به صاحبش بدهيد ،

( 1 ) علوفه وخواربار كه براى لشكر از روستاهاى سر راه تهيه مىكنند .

197