ج : معامله گوسفند دندان به دندان به اين نحو صحيح است كه مثلًا صد رأس گوسفند معين به دندانهاى معين مىفروشند به نقد مثلًا به پنجاه تومان نقد واز آن پنجاه تومان چهل تومان آن را مثلًا مىدهند وصد رأس گوسفند به همان اوصاف معيّنه كه مىخواهند ودندان معين به وعده معين بعنوان سلم مىخرند كه در سر موعد بدهند وبه ده تومان ديگر آن مثلًا صد من كشك وصد من روغن مىخرند در تمام آن وعده كه هر سال قدر معين آن را بدهند واين طريقه صحيح ولازم است ودر اين عرض هيچ زكاتى بر مالك اول گوسفند نيست بلكه گوسفندها مال مشترى مىشود ونتاج آنها مال او است وبعد از تحقق شرايط وجوب زكات از حَوَلان حول [1] وبلوغ نصاب وساير شرايط مشترى بايد زكات آن را بدهد وبر شخص اول زكاتى نيست تا وعده گرفتن گوسفندهاى خود بعد از آن كه گرفت آن وقت ابتداى ملكيت اوست در آن وقت اگر شرايط متحقّق شد بايد زكات را بدهد . والله العالم .
( 285 ) س 22 : وبيان فرماييد كه هر گاه كافرى اهل وعيال مسلمانى داشته باشد آيا در صورتى كه غنى باشد آن صاحب عيال زكات فطره عيالش بر او واجب مىباشد يا نه ودر صورت وجوب هر گاه تعلل نمايد وندهد حاكم شرع مىتواند از او يا از عيالش بگيرد يا نه ؟
ج : بلى كفار مكلف به فروع هستند وبر كافر واجب است دادن فطره عيال مسلمان وكافر خود را ( فرمايد حاكم شرع واجب بلكه هم نيست گرفتن ) ( 2 ) هم چنان كه به نماز وروزه وخمس وزكات وحج مكلفند وبر مسلمين نيست امر ايشان به اينها . والله العالم .

[1] حَوَلان حول : گذشت سال . ( 2 ) بر حاكم شرع واجب نيست گرفتن . ظ صح وكلمه « فرمايد » و « بلكه هم » زائد است . يا بعد از بلكه ، كلمه ء « جائز » افتاده است .

191