واين مسأله را داعى در كتاب مناهج الاحكام [1] بيان كرده ام ، ودر كتاب عوائد الايام [2] مستوفى تحقيق نموده ام .
خلاصه آن كه جاهل ساذج كه مراد از آن جاهل غير مقصر است غير عاصى ومعذور [ است ] ، وآن چه مىكند مقبول ، ولازم است كه اعاده وقضاء واجب نباشد ، چه آنها بسته به دليل خارجى هستند ، مىتواند شد كسى واجبى از واجبات نماز را ترك كند جهلًا يا تقصيراً ، وقضاء واعاده نداشته باشد ، هم چنان كه در جهر واخفات وحكم سفر ، ومىتواند شد همه ء نماز را ترك كند بدون تقصير وقضاء داشته باشد ، مثل كسى كه در تمام وقت خواب بوده يا بيهوش شود ، ومىتواند شد نماز را بكند وصحيح باشد وبا وجود اين قضايا اعاده داشته باشد هم چنان كه در نماز با جامه نجس هر گاه نماز كند نجاست آن را فراموش كرده باشد يا جاهل به اصل نجاست باشد چه نماز او صحيح است واز اين جهت جمعى حكم كرده اند به اين كه اگر مأموم بداند جامه ء امام نجس است وامام نمىداند مىتواند به او اقتدا كند وبا وجود اين جمعى از علما قائل به اعاده وقضا در هر دو موضع شده اند وحال اين كه اگر مطلع نشود تا بميرد نماز او مقبول وثواب دارد خلاصه آن كه اعاده وقضا منوط به دليل جداگانه است واز اين جهت است كه مىگويند القضاء فرض جديد والقضاء بامر جديد بلى اگر دليل بر اعاده وقضا نمىداشتيم در همين مسأله كه فرموده ايد حكم به اعاده وقضا نمىكرديم چنانچه در غسل ( كذا ) دليل نداريم وحكم نمىكنيم . والله العالم .
( 232 ) س 155 : به عرض مقدس عالى مىرساند كه مسموع شد كه در رساله ملازمان سامى مذكور فرموده بوديد كه ضمّ استغفار به تسبيحات اربعه مستندى ندارد .
وقد روى التهذيب فى باب كيفية الصلاة فى الصحيح عن عبيد بن زراره قال

[1] مناهج ، چاپ سنگى ، شش برگ به آخر مانده .
[2] عوائد ، ص 247 .

156