وصيت بكند ، فقط در سه يك اموالش نفوذ دارد مثل سالم ، و اگر بيماريش متصل به موت باشد اشكالى نيست كه وصيت او نيز در سه يك اموالش فقط نافذ است . و اشكالى نيست كه تصرفاتى كه مىكند به نحو متعارف و ثمن المثل و تصرفات ديگر از قبيل خوردن و آشاميدن و مهمانى و ساير مخارج ديگرش نيز نافذ و صحيح است . و امّا تصرفات تبرعيهء او مثل هبه و وقف و صدقه و صلح بىعوض و چيزهايى كه از اين قبيل است و موجب ضرر به ورثه است ، محل اشكال است ، و اقوى نفوذ آن است مطلقاً ، و حال او حال سالم است در جميع تصرفات .
مسأله 2 - اگر كسى در مرض موت اقرار كند كه به فلان كس بدهكارى دارم يا فلان مال من از فلان شخص است ، پس اگر متهم نيست به اين كه مىخواهد ضرر به ورثه برساند يا نفع به ديگرى ، اقرارش در همه چيزى نافذ است و بايد عمل شود ؛ گر چه اقرار كند كه تمام مالم مال فلان است ، و امّا اگر قرائنى در كار است كه گمان مىرود بخواهد دروغ بگويد ، مثل اين كه با وارث خود دشمنى دارد كه گمان مىرود بخواهد ضرر به آنها بزند يا با يكى محبت شديد دارد كه گمان مىرود بخواهد به او نفع برساند ، در اين صورت اقرارش در زيادى بر ثلث مالش نفوذ ندارد و مىتوانند ورثه قبول نكنند .
مسأله 3 - اگر معلوم نباشد كه مريضى كه اقرار كرده متهم است يا مأمون است ، اقوى آن است كه اقرارش نافذ نيست و بهتر آن است كه وارث با كسى كه مريض براى او اقرار كرده مصالحه كنند .
مسأله 4 - ثلثى كه در اقرار و وصيت گفته شد ، بايد حساب شود از تمام دارايى ميت در حال مردنش از عين و دين و منفعت و حق و غير اينها هر چه هست .

292