باشد ، پس اگر در بعض معاملات ضرر كند و در بعض ديگر منفعت ، جبران مىكند ضرر خود را از منفعت ، پس اگر ضرر و نفع مساوى باشند ، بعد از جبران استفاده ندارد .
مسأله 17 - اگر چند قسم تجارت دارد كه در يكى از آنها ضرر نمايد ، پس بنا بر اقوى جبران خسارت است از منافع كسبهاى ديگر ، در صورتى كه متعارف باشد تجارت به انواع مختلفه از اجناس در يك مركز و يا در شعبه هاى آن ، مثل اين كه از براى يك تجارت به حسب دفتر و جمع و خرج شعبه هاى متعدد و مختلفى وجود داشته باشد كه هر شعبه مخصوص كارى است كه در نظارتِ شعبه مركزى به كار خود ادامه مىدهند و شعبه مركزى به خرج و دخل آنها رسيدگى مىنمايد ، كما اين كه اين طور تجارتها رايج و متداول است . بلى اگر از براى يك نفر تجارتهاى متعدده باشد كه هيچ كدام از جهت خرج و دخل مربوط به ديگرى نباشد ، پس ظاهر آن است كه جبران خسارت يكى از آنها را از منافع ديگرى نمىتواند بنمايد .
مسأله 18 - اگر از منفعت كسب مئونه سال خود را تأمين كند ، مثل گندم و جو و برنج و روغن و ذغال و هيزم و حبوبات و قند و چاى و تنباكو و نمك و فلفل و زردچوبه و مانند آنها و در آخر سال چيزى از آنها زياد آمد ؛ چه كم باشد چه زياد ، بايد خمس باقى مانده را بدهد ، و امّا فرش و رختخواب و ظرف و لوازم خانه و اسب مورد احتياج كه از منافع آنها استفاده مىكند ، خمس در آنها واجب نيست .
مسأله 19 - كسى كه محتاج خريدن خانه باشد از براى مسكن و خريدن آن متوقف باشد بر باقى گذاشتن زيادى از مئونهء چند سال روى هم ، پس اگر در يك سال زمين خانه خريدارى كند و در سال ديگر در و پنجره اش را و در سال سوم آجر و لوازمات آن را ، خمس به آن تعلق نمىگيرد ، لكن اگر پول آنها را كنار بگذارد براى خريدن خانه ، از مئونه محسوب نمىشود و واجب مىشود اخراج

199