قسم اول : در بيان حدود و تعزيرات است ، و در آن چند باب است باب اول : در بيان حدود زنا و لواط و مساحقه و امثال آنها است ، و در آن چند فصل است :
فصل اول : در بيان حد زنا است ، و زنا آن است كه مردى ذكر خود را در فرج زنى از پيش پا پس فرو برد به قدرى كه ختنه گاه پنهان شود ، و آن زن بر او حرام باشد ، عقدى و شبههء عقدى و ملكيّتى نباشد ، و در آن چند بحث است .
بحث اول : در بيان شرائط وجوب حد و آن هفت است :
اول : آن كه زنا كننده خواه مرد باشد و خواه زن بالغ باشد ، پس اگر نابالغ باشد او را به چند تازيانه كه حاكم شرع مصلحت داند تعزير و تأديب مىكند .
دوم : آن كه عاقل باشد ، پس اگر ديوانه باشد بنا بر مشهور ميان علماء بر او حد نيست ، بلكه او را تعزير و تأديب مىكنند ، مانند طفل ، و بعضى گفته‌اند : كه مرد ديوانه را حد مىزنند مانند عاقل ، و زن ديوانه را حد نمىزنند .
سيّم : آن كه مختار باشد ، پس اگر كسى زنى را جبر كند بر زنا ، بر زن حد نيست ، و در مرد نيز مشهور اين است ، و بعضى گفته‌اند : در مرد اكراه نمىباشد ، و اگر مرد زن را به اكراه جماع كند حد مىزنند مرد را و مهر المثل آن زن را به او مىدهد موافق مشهور .
چهارم : آن كه آن زنى كه با او دخول كرده است بر او حرام باشد ، به آن كه حليلهء [1] او نباشد و مالك او نباشد ، پس اگر در حيض وطى كند ، يا در روز ماه رمضان اگر چه حرام است اما زنا نيست و حد ندارد ، بلكه او را تعزير مىكنند .

[1] حليله : همسر و زن شرعى مرد است .

13