مستثنيات از ارباح 3 - و خمس ارباح ، بعد از صدق فايده است كه متوقّف بر اخراج مئونهء تحصيل ربح و فايده است ، و بعد از مئونهء سالِ خود مكلَّف و عيال او است ، چه واجب النفقه باشند يا نه ، چه در مأكل و مشرب و مسكن و مركوب و كتب متناسبه صرف مىشود يا در زيارتها و صدقات و ضيافتها و هديه دادنها به نحوى كه داخل در اسراف و سفاهت نباشد و مناسب شخص با خصوصيّاتش و شئونش ديده شود .
و هم چنين آن چه ظالم قهراً مىگيرد ؛ يا به او اختياراً داده مىشود براى دفع فاسدتر بحسب احتمال عقلائى [ خمس ندارد ] ؛ و [ نيز ] واجبات به سبب نذر يا شبه آن يا كفّاره ، يا ديونى كه ادا بشوند ، و لوازم تزويج خود يا اولاد خود يا ديگرى از فقراى اهل ايمان بر حسب استحباب اعانت ايشان در اين امور خيريه ، يا كمك نمودن به ساير امور خيريّهء شخصيّه يا اجتماعيّه ، با ملاحظهء آن چه ذكر شد از عدم معدوديّت در سفه با خصوصيّات و شئون [ خمس ندارد ] .
و هم چنين ملاحظهء لائق به شأن در زيور زنان و دختران و خدمتكاران و مصارف معالجهء يكى از عائله و مصارف تعزيه و تجهيزات فوت شده از ايشان بنحو متعارف ، مىشود .
ميزان صدق مئونه و حكم شىء مشكوك و هر چيزى كه نوعاً مقتضى صرف مئونه دارد و مانعى از شرع يا عرف با ملاحظهء خصوصيّات شخصيّه ندارد ، داخل در مئونه و خارج از محل خمس است .
اگر شكّ كند در مئونه به شبههء مصداقيّه و ممكن نباشد تعيين آن به فحص و نحو آن ، اظهر عدم تعلَّق خمس است اگر چه احوط اداى آن است .
و اظهر ثبوت خمس است در شبههء مفهوميّه [ اى ] كه مرتفع نمىشود به مراجعهء مظانّ مناسبه ، و آن شأن مجتهد و مربوط به او است نه مقلِّد .
مئونهء سال گذشته بدون ربح ، از سال آينده با ربح محسوب نمىشود ، مگر قرض كرده

99