خمس است ، نه بر اجير . و بر گيرندهء از غوص كننده ، خمس نيست اگر چه اوّلى نيّت تملَّك نكرده باشد و اگر چه در آب از غوص كننده بگيرد .
و اگر بدون قصد ، غوص كرد و به تصادف چيزى را پيدا كرد و برداشت ، بر او خمس است بنا بر اظهر .
و خمس بر آن چه از خود درياست و به غوص اخراج مىشود ، واجب است ؛ و در آن چه در دريا غرق شده و به غوص اخراج شد ، خمس نيست ، اگر چه اصل آن از دريا بوده ؛ بلكه با يأس از مالك ، مال آخذ است و خمسِ غوص ندارد مثل آن چه را كه دريا به كنار انداخت ؛ و با عدم يأس ، سعى در ايصال آن به مالك مىشود در آن چه مذكور شد .
و اخراج حيوان دريايى ، خمس غوص را ندارد ؛ و جوهر در جوف آن ، مثل آن چه در جوف حيوان شكار شدهء صحرايى است در حكم .
و نهرهاى بزرگ مثل « دجله » و « فرات » در حكم مذكور ، مثل دريا است در اخراج به غوص و وجوب خمس در آن .
و اگر به قصد معدنى در دريا غوص كرد ، اتفاقاً چيز ديگرى از جواهر دريايى را پيدا كرد و برداشت ، مصرف بر هر دو توزيع مىشود و خمس غوص بعد از مئونهء آن ، اخراج مىشود بنا بر اظهر .
و هم چنين اگر قصد غير اينها را داشت و اتفاقاً چيزى پيدا كرد و اخراج كرد ، بر او خمس است بعد از توزيع مئونه بر آن ، مثل صورت قصد اخراج جوهر به غوص با قصد ديگرى يا بدون آن .
و اگر در وقت واحد عرفى ، چند غوص كرد و از يكى پيدا كرد ، احوط استثناء خصوص همان غوصى است كه به آن اخراج كرده است نه غوصهاى قبلى ، مثل غوصهاى بعدى و مثل ازمنهء متعدّده يا امكنهء متعدّده ، مثل دو آب .
« مشك » و امثال آن از انواع طيب ، خمس ندارد مگر « عنبر » كه طيب معروف و از دريا گرفته مىشود .

97