و اگر بايع اوّل ، ادّعاى آن نمود ، به بايع قبلى معرّفى نمىشود بنا بر ترجيحِ متأخّر در صورت ادّعاى همه ، چنانچه خالى از وجه نيست . و اگر هيچ كدام ادّعا ننمودند ، مال واجد است و بر او است خمس ، چه آن كه اثر اسلام در آن باشد يا نباشد بنا بر اظهر .
و قيام وارثِ بايع در هر مرتبه ، مقام بايع آن مرتبه ، خالى از وجه نيست .
و در صورت تعدّد ورثهء بايعها ، پس در صورت توافق در اثبات يا نفى ، اشكال نيست ؛ و در صورت اختلاف ، پس با ترجيح اقرب به واجد ، او و ورثهء او مقدّم هستند ؛ و با عدم ترجيح ، با تداعى و احكام او رفع خصومت مىشود .
و اگر بعضِ بائعها ادّعا كردند و بعض ديگر نفى از خود كردند ، مخصوص به مدّعى شود . و در سريان اين حكم به ورثهء بايع ، وجهى است مبنى بر اندراج مقام ، تحت [ باب ] « لقطه » در حكمِ تعريفِ آن و امتيازش به اختصاص و تخميس در صورت عدم ظفر به مدّعى ، در مقابل تصدّق در لقطه ؛ و گر نه يد سابقه ، مفروض در ورثهء بايع نيست ؛ و يد مورِّثْ يد وارث نيست . و فروع يدِ شركت ، در اين مقام محل ندارد .
و لحوق مستأجر به مستعير به مالكِ بايع ، بىوجه نيست ؛ و هم چنين تقديم مالكِ مؤجر بر مستأجر ؛ لكن تقدّم مالك سابق كه مؤجر نبوده ، بر مستأجرِ لاحق ، مشكل است ؛ و اظهر جريان حكم تداعى است در صورتى كه امارات ، تعيين احد طرفين ننمايد .
و استبعاد اجارهء خانه اى كه در آن كنز است ، نافع است در ترجيح مالك مؤجر ؛ و استبعاد تمليك خانه اى كه در آن كنز است ، نافع [ است ] در عدم لزوم مراجعه به غير بايع بلا واسطه ، نه براى حكم صورت مراجعه و اختلاف .
اگر كنز در ملكِ شخصىِ ديگرى پيدا شد اگر چه بنحو غير مشروع باشد ، وظيفه ، تعريف [ به ] مالك فعلى و قبلى است ؛ اگر همه نفى كردند ، اظهر مالكيّتِ واجد است و بر او خمس است ؛ و احوط تصدّق به همه اش به مصرف جامع بين خمس و صدقه [ است ] .
حكم چيزى كه در داخل شكم حيوان پيدا شود اگر در جوف دابّه مالى از قبيل طلا و نقره ، پيدا شود ، با احتمال ، تعريف به بايع و مالك

95