وقت رمى « الله أكبر » بگويد و در رمى جمرهء عقبه پشت به قبله كند . و تكبير در منى مستحب است بنا بر مذهب مشهور [1] ميانهء علما و بعضى آن را واجب دانسته‌اند ، و احوط آن است كه ترك نكند در منى و غير آن ، و در منى عقيب پانزده نماز [2] بگويد و كيفيّت آن بنا بر مشهور [3] اين است : « الله أكبر الله أكبر لا إله إلا الله و الله أكبر الله أكبر على ما هدانا و له الحمد على ما أولينا و رزقنا من بهيمة الأنعام » و در بعضى از اخبار بعد از تكبير سوّم « و لله الحمد الله أكبر على ما هدانا الله أكبر على ما رزقنا من بهيمة الأنعام » و در بعضى از روايات همين است به

[1] و قوى .
[2] و در غير منى ، عقب ده نماز ، و ابتدا از ظهر عيد است و انتهاء در منى فجر سيزدهم و بعد از ظهرين روز نَفْر تكبير مىگويد در صورت اقامت بحسب روايت ، و متيقّن آن نَفْر اوّل است .
[3] در مشهور بودن اين صورت تأمّل است ؛ و محتمل است كه مشهور اين باشد كه پس از « هدانا » بگويد : « و الحمد للَّه على ما أبلانا و رزقنا من بهيمة الأنعام » . و اظهر حمل روايات مختلفه بر مراتب فضل است ؛ پس با جمع بين آنها بعد از ذكر مشتركات به جمع بين « أبلانا » و « أولينا » و ذكر زيادتى ، جمع بين تمام فضيلتها شده است . و صورت مذكوره در صحيح « منصور بن حازم » اين است : « اللَّه أكبر اللَّه أكبر لا إله إلا اللَّه و اللَّه أكبر و للَّه الحمد اللَّه أكبر على ما هدانا اللَّه أكبر على ما رزقنا من بهيمة الأنعام » است و در صحيح « معاويه » بعد از اين صورت « و الحمد للَّه على ما أبلانا » [ است . ] و جمع بين اين دو ، جامع است بين منسوب به مشهور به طريق مذكور در متن و محتمل در تعليق كه تبديل « أولينا » به « أبلانا » شده و در هر دو اقتصار به چهار تكبير شده . و تفاوت بين « و الحمد للَّه » ، و « له الحمد » محمول بر تخيير است با افضليّت اوّل ؛ پس با تكبير پنجم كه در صحيحين ذكر شده ، احتياط و فضل حاصل مىشود . و تقديم و تأخير حمد اخير ، مورد تخيير است بر حسب رعايت آن چه مشهور است و كاشف از ثبوت تقديم در مستند آن است ، و اللَّه العالم .

291