در صورتى كه ازيد از نصاب نباشد ؛ و گر نه به قدر زيادتى ، در هر سالْ ناقص مىشود و زكات مكرّر مىشود .
و اگر بيست و شش شتر دارد و دو سال بر او گذشت ، پس با تعيّن به نحوى كه از تماميّت ملك و طلقيّت آن خارج باشد ، براى سال دوّم ، پنج گوسفند است ؛ و اگر سه سال گذشت ، براى سال سوّم ، چهار گوسفند است براى نقصان جزء مقدّر به بدل شرعى ؛ و گر نه با عدم تعيّن و وجود مال ديگر و امكان اداى از همه ، مثل صورت انتفاء « بنت مخاض » در نصاب ، وجوب « بنت مخاض » ، براى هر سالى ، خالى از وجه نيست .
11 - اگر نصابْ مختلف باشد مثل « ميش » و « بز » ، يا « گاو » و « گاوميش » ، يا اصناف شترها زكات در مجموعْ ثابت است ، مثل صورت عدم اختلاف ، و مالك مخيّر است در اداى از هر صنف با نقصان قيمت از بقيه بنا بر اظهر .
قبول ادّعاى مالك 12 - ادّعاى مالك عدم حلول حول را ، يا اخراج زكات را ، يا تلف چيزى را كه تلفش موجب نقص نصاب مىشود ، يا آن كه حقى بر من نيست ، مسموع است بدون بيّنه و قسَم .
و اگر شهادت دادند بيّنه بر خلاف دعواى مالك در موردى كه عادتاً ممكن است اطلاع بر نفى ، قبول مىشود شهادت ؛ و اگر در موردى باشد كه عادتاً ممكن نيست اطلاع بر نفى ، قبول نمىشود . و اگر علم به كذبِ مالك حاصل باشد براى مصدقِ از طرف ولىّ ، دعواى مالك را قبول نمىكند ، مثل صورت شهادت .
13 - اگر اموال مالك متفِّرقِ در امكنهء متعدّده باشد ، مالك مخيّر است از هر كدام اداى زكات به عين يا قيمتِ عين نمايد .
اگر فريضه مريض باشد 14 - اگر فريضهء در نصاب ، مريض باشد و بقيهء نصاب ، صحيح باشد ، واجب نيست بر ساعى قبول مريض بر حسب آن چه كه خواهد ذكر شد ؛ و لازم است اعطاءِ صحيح ، بنا بر احوط

29