مىشود در تحقّق آن به آن كه محاذى نمايد بيشترين اجزاى بدن خود را با بيشترين اجزاى حجر الأسود . و لهذا كلام واقع شده در تعيين جزئى كه از انسان ، مقدّم بر همهء اجزاء بدن اوست ، كه آيا آن جزء ، طرف بينى است ، يا طرف انگشت ابهام پاها است ، يا مختلف مىشود ، حتى آن كه در بعضى كه في الجمله بطينند ، جزء اوّل ، شكم است .
و اما جزء مقدّم حجر الأسود ، پس در زير تنگهء نقره پنهان است ، و پر واضح است كه ملاحظهء محاذات مذكوره در غايت تعسّر است ، خصوصاً با ازدحام شيعه و سنّى در طواف ، با آن كه در آن جا ، دو سنگ نصب كرده‌اند كه شخص طواف كننده به ملاحظهء آنها تحصيل علم يا مظنّه به محاذات حجر الأسود مىكند .
اقوال علما در نحوهء تحصيل محاذات لهذا اختلاف واقع شده ميانهء علماى متأخّرين قدس الله اسرارهم در رفع اين مشقّت و حرج بر چند وجه :
1 - منع وجوب ابتداى به اوّل حجر الأسود است ؛ [ و ] آن قدر كه واجب است ، ابتداى به حجر است ، نه اوّل آن .
2 - آن كه محاذات عرفيّه كفايت مىكند ، يعنى همين قدر كه در عرف گويند كه مقابل حجر الأسود است .
3 - آن كه شخص مكلَّف ، از اندكى پيشتر نيّت كند كه ابتداى دورِ واجب ، از محاذى حجر بوده باشد ؛ و انتهاى آن ، همان موضع محاذى ، و زائدْ از باب مقدّمهء علميّه بوده باشد ، و اين نيّت را در ذهن ، باقى بدارد تا وقتى كه محاذى حجر شود ، كافى خواهد بود .
و اگر آن چه در قلب حاضر است ، استدامهء اين نيز دشوار باشد ، حاجت به آن هم نيست بنا بر اين كه نيّت ، داعى بر فعل است .
و اين وجه ، اقوى و احوط است [1] .

[1] احوط بودنِ آن معلوم است ، لكن اقوى اكتفاء به صدق عرفى در طواف است از حيث طائف و مطاف . و كافى است در مطاف ، محاذات با هر جزئى از حجر در ابتدا ؛ و در ختم هم چنين وصول به هر جزئى كافى است ؛ لكن در اتمام دَور ، لازم است وصول به موضع اوّل . و از حيث طائف ، كافى است محاذات معظم بدن شخص ؛ و تمام بدن ، محاذات آن احوط است . و ممكن است رجوع وجه اوّل و دوّم به همين كه ذكر شد ، و احتياط ، در انجام عمل بنحو مذكورِ در وجه سوّم است ، و اللَّه العالم .

246