براى ذهاب و عود به مقصد به نحوى كه به واسطهء حج ناچار به تبديل محل اقامت و مسكن نشود .
و بايد حمل لوازمِ محتاجٌ اليها نمايد ؛ و اگر اطمينان به حصول آنها در منازل دارد ، اكتفاء به همانها و معاملهء آنها در وقت حاجت مىنمايد .
و لازمِ از راحله كه تمكَّن از آن معتبر است در استطاعت مركوبِ مثل او است در قوّت و ضعف و شأن ، به نحوى كه ركوب آن در طول طريق يا در بعض آن ، موجب خوارى نباشد ؛ و گر نه پس عسر و حرج ، رافع وجوب و مانع از استطاعت و اجزاء از حجّة الاسلام است .
و هم چنين [ است ] در محمل و لوازم مركوب با احتمال احتياج اگر چه فصلى و در بعض طريق باشد ؛ و قدرت بر آن لازم نيست بنا بر اظهر با اطمينان به عدم حاجت تا عود به مقصد .
و عجز ، مانع از استطاعت نيست با حفظ شأن در آن چه مقدور است ؛ پس اگر محملْ لازم بود و شريك براى شِقّ ديگر پيدا نشد و ممكن نشد ركوب بدون محمل و بدون شريك ، وجوب و استطاعت نيست .
شخص قادر بر كسب در بين راه و اظهر وجوب حج و تحقّق استطاعت است بر فاقد ثمن زاد و راحله فعلًا در صورتى كه كَسوب باشد و بتواند در طريق ، با كسب لايق به شأن ، حوائج مناسبهء وقت را تحصيل نمايد بدون خطر و با اطمينان به حصول ، مثل خادم قافله در اعمالى كه در غير سفر ، شغل او همانها است ؛ و اين غير استيجار است كه حكم آن مذكور مىشود .
اگر عين زاد و راحله را نداشت و ثمن آن را داشت ، بايد شراء نمايد اگر چه از ثمن المثل ازيد باشد با وجدان ثمن ما دام كه به حدّ غير عقلائى نرسد كه در نزد عرف مثل غير مقدور است ؛ و گر نه وجوب شراء و تحقّق استطاعت با آن ، بىاشكال نيست .
لزوم و عدم لزوم استيفاء دَين براى حج اگر دين حالَّى دارد و متمكَّن از مطالبه و اخذ آن باشد با مباشرت يا توكيل اگر چه به

142