و آن چه از سباع قابل تذكيه باشد و پوست آنها قابل انتفاع محلَّل باشد يا آن كه استخوان آنها قابل انتفاع باشد مثل اتّخاذ مشط از استخوان فيل مانعى از تكسّب به آنها براى منافع محلَّلهء مقصوده نيست ؛ پس اگر در بعضى منفعت استشفاء و تداوى براى بعض امراض باشد به نحوى كه ادّخار آنها براى موقع حاجت ، عقلائى باشد ، مانعى از تكسّب براى همان غايت محلَّله نيست ؛ و با قصد محلَّل از منفعت نادره ، معامله جائز است ؛ و در منفعت ظاهره اگر محلَّل باشد ، احتياج به قصد ندارد ؛ و قصد محرّم مضر است ؛ و در صورت مساوات ، با قصد محلَّل جائز است .
و هم چنين شير منفصل از زن ، اگر منفعت محلَّله داشته باشد ، مانعى از شراء آن از مالك آن اگر چه آزاد باشد ، نيست .
و شراء عقار از اراضى و مزارع و بساتين ، با عدم طريق فعلى و احتمال حصول آن به نحوى مشروع اگر چه بعد از مدّتى باشد ، مانعى ندارد ، بخلاف صورت يأس و سفه در معامله . و ممكن است با عدم احتمال بايع و اختصاص احتمال انتفاع به مشترى ، توصّل به تملَّك به مثل شرط در ضمن عقد .
و ترياق كه مشتمل است بر لحوم افاعى بر حسب منقول ، پس با منفعت محلَّلهء مقصوده ، مانعى از تكسّب به آن نيست براى آن منفعت ، اگر چه به حدّ استهلاك محرم و در حال اختيار نباشد . و تداوى به آن با انحصار جائز است . بلكه اگر مشتمل بر خمر باشد ؛ پس بنا بر جواز استشفاء به آن در حال انحصار و اضطرار ، جائز است تكسّب به مشتمل بر آن . و با قصد منفعت در حال اضطرار ، جائز است تحصيل آن به تكسّب در غير زمان اضطرار .
ماهى كه در آب مرده باشد ، اگر منفعت محلَّله دارد مثل روغن ، جائز است تكسّب به آن براى آن منفعت ، و ميته بودن مانع نيست ، اگر ميتهء صاحب خون جهنده مطلقاً ممنوع باشد تكسّب به آن .
4 - آن چه حرمت نفسى دارد

394