جواب : هر گاه كسى مجبور باشد در ملازمت ، به قصد اضرار به مسلمين و خوردن مال حرام نمىرود و لكن از راه بىپروايى خود ، از حال خود مىداند كه حرام خواهد خورد و اگر در بين راه اتفاق افتد عبور در زرع مردم خواهد كرد ، بلكه اخذ از آن هم خواهد كرد ، لكن در ابتداى سفر به قصد اين معنى سفر نمىكند ، باز اظهر در اينجا اين است كه قصر مىكند و افطار مىكند ، و اما هرگاه مجبور نباشد بايد ديد كه دفع ضرر و محافظت مال به حد وجوب رسيده كه تواند مرتكب حرام شد يا نه ، و اصل متابعت ظالم در غالب اسفار خصوصا در جنگ‌ها حرام است و بر فرضى كه جايز باشد و مقصود او از سفر ، گرفتن سورسات و فعل معصيت نباشد ، باز اظهر جواز قصر و افطار است .
< / السؤال = 3952 > < السؤال = 3961 > 147 - سؤال : در حين مراجعت از سفر نامشروع ، نماز و روزه را قصر كند يا اتمام ؟
جواب : هرگاه برگشتن متمم سفر اول است و يك سفر محسوب مىشود مثل دزدى كه مىرود به راه زدن ، به حد هشت فرسخ و بيشتر و بر مىگردد ، او در برگشتن هم تمام مىكند ، هر چند از آن سفر ، مطلبش به عمل نيامده باشد . و هرگاه متمم سفر نباشد ، بلكه سفر تازه باشد . مثل اينكه قصد اقامت كرد و در مراجعت هم قصد حرامى ندارد ، در اينجا در برگشتن آن ، قصر مىكند و همچنين هرگاه توجه كرد و از قصد معصيت بازگشت ، ديگر بعد از اين ، قصر مىكند .
< / السؤال = 3961 > < السؤال = 3192 > < السؤال = 3205 > 148 - سؤال : يقين دارد كه نماز قضا دارد و نمىداند كه چقدر دارد و از چه نماز زياده دارد و ترتيب قضا شدن را نمىداند . چه بايد كرد ؟
جواب : اظهر در اين صورت ، عدم وجوب ترتيب است و اظهر و احوط آن است كه آنقدر را ، نماز كند كه گمان غالب براى او حاصل به وفاى به آن . و در وقت نماز كردن ، ترتيب نمازها را منظور داشته باشد . يعنى اينكه نماز روز به روز به ترتيب معهود بكند تا مظنه غالب حاصل شود و اگر در بين ايام گذشته در سفر ، نمازى از او فوت شود ، آن را هم ملاحظه كند كه قضا را هم قصر كند به قدرى كه ظن غالب او به وفا حاصل شود .
< / السؤال = 3205 > < / السؤال = 3192 > < السؤال = 3961 > 149 - سؤال : در سفر معصيت بعد از ركعت سوم نماز عصر كه روزه هم هست ، از معصيت رجوع كند چه بايد كرد ؟

68