زكات بگيرد ، بر او زكات حلال است يا نه ؟
جواب : هرگاه آن طالب علم فقير است و قادر بر كسب مؤنه نيست ، بنابر قول به عدم اشتراط عدالت ، چنان كه اظهر است هم جايز است دادن زكات به او و هم گرفتن او و بنابر قول به اشتراط عدالت از براى دهنده جايز نيست دادن از سهم فقرا با علم به حال .
و با جهل به حال و اعتقاد عدالت ، ضرر ندارد و مجزى است از او على الاظهر . هر چند خلاف آن ظاهر شود . و براى گيرنده هم ضرر ندارد به جهت آنكه ظاهر اين است كه اشتراط عدالت بنا بر قول به آن از براى جواز دادن است نه گرفتن .
و اما اگر قادر بر كسب مؤنه هست و لكن كسب منافى تحصيل است ، پس در اين صورت بنا بر قول به عدم اشتراط عدالت نيز اشكال وارد مىآيد كه تحصيل علمى كه توان به سبب آن دست از كسب برداشت و اخذ زكات كرد آن تحصيل ، يا واجب عينى است يا واجب كفايى و اينها هيچ يك بدون نيت تقرب ، نمىشود و چون در اطاعت الهى نيت تقرب شرط است و فعل ناشايسته مطلوب الهى نخواهد بود پس هرگاه تحصيل به قصد ريا ، حرام باشد جايز نيست ارتكاب آن ، پس واجب نخواهد بود كه به سبب آن ترك كسب كند و زكات بگيرد ، پس صادق است بر او كه قادر بر كسب است و غنى است .
و ممكن است دفع اين اشكال ، اما اولا به اينكه تحصيل كه از اسباب اجتهاد و طريق معرفت احكام مبدأ و معاد است ، ظاهر اين است كه از واجبات توصليه ( 1 ) است و نيت تقرب مدخليتى در تحقق تهيه آنها ندارد ، پس تحصيل آنها واجب است و قصد " كسب تقرب كردن " واجبى است علىحده و به ترك آن ، اين ساقط نمىشود ، خصوصا اگر به جهت تعليم ديگران باشد وسيله‌اى است كه برپا داشتن اين امر مطلوب است ، پس

1 : واجب بر دو نوع است : الف : واجب توصلى : واجبى كه تنها تحقق آن در خارج مورد نظر است و با به عمل آمدن آن غرض حاصل مىشود مانند طهارت لباس كه خواه به نيت عمل به حكم خدا يا به هر نيت ديگر به جاى آورده شود كفايت مىكند . ب : واجب تعبدى : واجبى كه بايد با نيت عمل به حكم خدا انجام يا به مانند نماز ، روزه و ساير عبادات

173