( 1 ) تبريزى : و همچنين است اگر احتمال دهد مجتهدى را كه از او تقليد مىكرده ، در حال حاضر شرائط تقليد را ندارد .
بهجت : ولى اگر بعداً معلوم شود كه فتوايش عوض شده بود بايد نسبت به گذشته به وظيفه عمل نمايد .
مكارم : مسأله اگر احتمال دهد فتواى مجتهد عوض شده مىتواند به فتواى سابق عمل كند و جستجو لازم نيست .
زنجانى : مسأله اگر انسان احتمال عقلايى بدهد كه فتواى مجتهد عوض شده است و تحقيق كردن براى وى حرجى نباشد كار حرجى : كارى است كه به قدرى مشقت دارد كه معمول مردم در امور خود آن را متحمل نمىشوند لازم است تحقيق كند ، و در زمان تحقيق مىتواند به همان فتواى سابق عمل كند ، به شرط آن كه در اولين زمان ممكن در صدد تحقيق برآمده باشد . ولى اگر تحقيق را تأخير انداخته باشد در زمان تحقيق بايد احتياط كند .
< صفحة فارغة > [ مسأله 7 در فتوى مقلد حق رجوع به مجتهد ديگر را ندارد ] < / صفحة فارغة > مسأله 7 اگر مجتهدِ اعلم در مسأله‌اى فتوى دهد ، مقلَّد آن مجتهد يعنى كسى كه از او تقليد مىكند نمىتواند ( 1 ) در آن مسأله به فتواى مجتهد ديگر عمل كند ، ولى اگر فتوى ندهد ( 2 ) و بفرمايد : احتياط آن است كه فلان طور عمل شود ، ( 3 ) مثلًا بفرمايد : احتياط آن است كه در ركعت سوم و چهارم نماز سه مرتبه تسبيحات اربعه يعنى : " سُبْحانَ الله وَالْحَمْدُ لِلَّه وَلا إِله إِلَّا الله وَالله اكْبَرُ " بگويند ، مقلد بايد يا به اين احتياط كه احتياط واجبش مىگويند عمل كند و سه مرتبه بگويد ، يا بنا بر احتياط واجب ( 4 ) به فتواى مجتهدى كه علم او از مجتهد اعلم كمتر و از مجتهدهاى ديگر بيشتر است ( 5 ) عمل نمايد ، پس اگر او يك مرتبه گفتن را كافى بداند مىتواند يك مرتبه بگويد و همچنين است اگر مجتهد اعلم بفرمايد مسأله محلّ تأمّل يا محلّ اشكال است . ( 1 ) گلپايگانى ، صافى : بنا بر احتياط نمىتواند . . سيستانى ، فاضل : مقلَّد آن مجتهد نمىتواند . . ( 2 ) فاضل : و احتياط واجب نمايد ، مقلَّد مىتواند يا به اين احتياط عمل كند يا به مجتهدى كه علم او از مجتهد اوّل كمتر يا مساوى است رجوع نمايد . [ پايان مسأله ] ( 3 ) خوئى ، تبريزى ، سيستانى : مثلًا بفرمايد : احتياط آن است كه در ركعت اوّل و دوّم نماز ، بعد از سورهء حمد يك سورهء تمام بخواند ، مقلَّد بايد يا به اين احتياط كه احتياط واجبش مىگويند عمل كند و يا به فتواى مجتهد ديگرى ( خوئى ، تبريزى : كه تقليدش جايز است سيستانى : با رعايت الاعلم فالاعلم ) عمل نمايد ، پس اگر او فقط سورهء حمد را كافى بداند ، مىتواند سوره را ترك كند و همچنين است اگر مجتهد اعلم بفرمايد مسأله محل تأمّل يا محلّ اشكال است . ( 4 ) [ عبارت " بنا بر احتياط واجب " در رساله آيات عظام : گلپايگانى و صافى نيست . ] ( 5 ) بهجت : بيشتر و يا مساوى است با احراز ساير شرايط تقليد . .
زنجانى : مسأله اگر مجتهد اعلم در مسأله‌اى فتوا دهد ، مقلَّد آن مجتهد ، يعنى كسى كه از

19