يعنى اگر از اهل محل يا همسايگان او يا كسانى كه با او معاشرت دارند حال او را بپرسند ، بگويند : ما خلاف شرعى از او سراغ نداريم . 7 مجتهد باشد . 8 در صورتى كه احتمال اختلاف بين مجتهدين را در مسائل مورد ابتلا بدهد ، بايد مجتهدى كه انسان از او تقليد مىكند اعلم باشد ، يعنى از تمام مجتهدهاى زمان خود حكم خدا را بهتر بفهمد ، و برترى اين مجتهد از ساير مجتهدين بايد به گونه‌اى باشد كه متعارف افراد اهل فضل بتوانند آن را تشخيص دهند ، و اگر هيچ يك از مجتهدين چنين برترى نداشته باشند از هر يك از مجتهدين طراز اوّل مىتوان تقليد نمود . 9 موثّق باشد ، يعنى اشتباهش از متعارف بيشتر نباشد و كسى كه حريص به دنيا باشد غالباً موثق نمىباشد ، زيرا حبّ شديد به دنيا باعث اشتباه زياد در تشخيص مىگردد . 10 با تفصيلى كه در مسأله دهم خواهد آمد زنده باشد .
مسائل اختصاصى بهجت : مسأله 2 اگر دو مجتهد يكى اعلم و ديگرى اورع باشد و در ساير جهات با هم مساوى باشند ، أظهر رجوع به اعلم است ؛ و اگر هر دو در علم مساوى باشند ولى يكى اعدل و اورع از ديگرى باشد ، ترجيح قول اعدل خالى از وجه نيست .
فاضل : مسأله 6 در صورتى كه دو مجتهد از نظر علمى مساوى باشند احتياط لازم آن است كه از كسى كه اتقى و اورع است تقليد كند .
< صفحة فارغة > [ مسأله 3 شناخت مجتهد ] < / صفحة فارغة > مسأله 3 مجتهد و اعلم را از سه راه مىتوان شناخت : اول : آن كه خود انسان يقين كند ، مثل آن كه از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد ( 1 ) . دوّم : آن كه دو نفر عالمِ عادل كه مىتوانند مجتهد و اعلم را تشخيص دهند مجتهد بودن يا اعلم بودن كسى را تصديق كنند ، به شرط آن كه دو نفر عالمِ عادلِ ديگر با گفتهء آنان مخالفت ننمايند ( 2 ) . سوم : آن كه عدّه‌اى ( 3 ) از اهل علم كه مىتوانند مجتهد و اعلم را تشخيص دهند ، و از گفتهء آنان اطمينان پيدا مىشود مجتهد بودن يا اعلم بودن كسى را تصديق كنند ( 4 ) . ( 1 ) مكارم : اوّل : اين كه خود انسان اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد . . ( 2 ) خوئى : و ظاهر اين است كه اجتهاد يا اعلميّت كسى به گفتهء يك نفر كه مورد وثوق باشد نيز ثابت مىشود . .
تبريزى : و در صورت اختلاف ، خُبره بودن هر كدام بيشتر باشد قول او مقدّم است . بلكه به گفتهء يك نفر عالم خُبرهء مورد وثوق نيز اجتهاد يا اعلميّت ثابت مىشود . .
سيستانى : بلكه اجتهاد يا اعلميّت كسى به گفتهء يك نفر از اهل خُبره و اطلاع كه مورد وثوق انسان باشد نيز ثابت مىشود . .
مكارم : دوّم : اين كه دو نفر عادل از اهل علم به او خبر دهند ، به شرط اين كه دو نفر عالم ديگر بر خلاف گفتهء آنها شهادت ندهند . . ( 3 ) سيستانى : سوم : آن كه انسان از راههاى عقلائى به اجتهاد يا اعلميّت فردى اطمينان پيدا كند مثل آن كه عدّه‌اى . .

15