بيايد كه حمد نخوانده ، بايد بخواند ( 4 ) و اگر در ركوع يادش بيايد نماز او صحيح است . اين مسأله ، در رسالهء آيت الله بهجت نيست ( 1 ) سيستانى : بايد آن را و آن چه بعد از آن است به جا آورد . . ( 2 ) فاضل : يعنى وارد ركن بعد شده . . ( 3 ) مكارم : بقيه مسأله ذكر نشده . ( 4 ) سيستانى : بايد حمد و سوره را بخواند . .
مسأله اختصاصى مكارم : مسأله 1068 اشخاص وسواسى بايد به يقين و شكّ خود عمل نكنند بلكه مطابق اشخاص معمولى عمل كنند خواه يقين براى آنها حاصل شود يا نه ، و الَّا در بسيارى از موارد نمازشان باطل خواهد بود .
5 شك امام و مأموم < صفحة فارغة > [ مسأله 1192 اگر امام جماعت در شمارهء ركعتهاى نماز شك كند ] < / صفحة فارغة > مسأله 1192 اگر امام جماعت در شمارهء ركعتهاى نماز شك كند مثلًا شك كند كه سه ركعت خوانده يا چهار ركعت ( 1 ) ، چنانچه مأموم يقين يا گمان داشته باشد ( 2 ) كه چهار ركعت خوانده و به امام بفهماند كه چهار ركعت خوانده است ، امام بايد نماز را تمام كند و خواندن نماز احتياط لازم نيست و نيز اگر امام يقين يا گمان داشته باشد ( 3 ) كه چند ركعت خوانده است و مأموم در شمارهء ركعتهاى نماز شك كند ، بايد به شك خود اعتنا ننمايد ( 4 ) . ( 1 ) مكارم : هر گاه مأموم بداند چهار ركعت خوانده با علامتى به امام مىفهماند و امام بايد مطابق آن عمل كند و به عكس اگر امام مىداند چند ركعت خوانده ، ولى مأموم شك مىكند ، بايد از امام پيروى كند و به شك خود اعتنا نكند . ( 2 ) اراكى : چنانچه مأموم بداند . . ( 3 ) اراكى : اگر امام بداند . . ( 4 ) تبريزى : و رجوع هر يك از امام و مأموم به ديگرى در غير ركعات ، مادامى كه موجب اطمينان نشود ، محلّ اشكال است .
نورى : و به آن چه كه امام يقين دارد ، عمل نمايد .
زنجانى : و ظاهراً اگر امام گمان داشته باشد كه چند ركعت خوانده و مأموم يقين داشته باشد ، بايد به يقين مأموم عمل كند و همين طور است اگر مأموم گمان داشته باشد و امام يقين ، بايد به يقين امام عمل كند .
سيستانى : و همچنين است شك هر يك از آن دو در افعال نماز مانند شك در عدد سجده .
مسائل اختصاصى بهجت : مسأله 978 اگر در نماز جماعت ، هم امام و هم مأموم شك كنند و شكّ هر كدام با ديگرى فرق دارد ، هر كدام به وظيفهء خود عمل مىكند . و حكم سهو امام يا مأموم يا هر دو نيز همين است .
مكارم : مسأله 1070 براى آگاه كردن امام ممكن است به عدد ركعات نماز دست بر زانو بزند ، يا " الله أكبر " بگويد و يا به هر ترتيب ديگر كه سخن گفتن و كارى بر خلاف نماز انجام دادن در آن نباشد ، ولى نبايد قبل از امام برخيزد و نماز خود را ادامه دهد .

647