( مسأله 1809 ) استفاده‌اى كه از معدن برده چنانچه قيمت چيزى كه از معدن بيرون آورده به 15 مثقال طلاى مسكوك نرسد ، خمس آن در صورتى لازم است كه به تنهائى يا با منفعتهاى ديگر كسب او از مخارج سالش زياد بيايد .
( مسأله 1810 ) گچ و آهك و گل سرشور و گل سرخ از چيزهاى معدنى نيست و كسى كه اينها را بيرون مىآورد ، در صورتى بايد خمس بدهد كه آنچه را بيرون آورده ، به تنهائى يا با منافع ديگر كسبش از مخارج سال او زياد بيايد .
( مسأله 1811 ) كسى كه از معدن چيزى بدست مىآورد ، بايد خمس آن را بدهد چه معدن روى زمين باشد ، يا زير آن ، چه در زمينى باشد كه ملك است يا در جائى باشد كه مالك ندارد .
( مسأله 1812 ) اگر نداند قيمت چيزى را كه از معدن بيرون آورده به 15 مثقال طلاى مسكوك مىرسد يا نه ، خمس ندارد و لازم نيست به وزن كردن يا از راه ديگر قيمت آن را معلوم كند .
( مسأله 1813 ) اگر چند نفر چيزى از معدن بيرون آورند ، چنانچه قيمت سهم هر كدام به 15 مثقال طلاى مسكوك برسد بايد خمس آن را بدهند و در غير اين صورت سهم هر كدام از منافع كسب حساب مىشود .
( مسأله 1814 ) اگر معدنى را كه در ملك ديگريست بيرون آورد ، آنچه از آن بدست مىآيد ، مال صاحب ملك است . و در صورتى كه به مقدار نصاب برسد چون صاحب ملك براى بيرون آن خرجى نكرده بايد خمس تمام آنچه را كه از معدن بيرون آمده بدهد .
3 - گنج ( مسأله 1815 ) گنج مالى است كه در زمين يا درخت يا كوه يا ديوار پنهان

314