قيمت خمسى كه بدهكار است ، پول بدهد . و اما اگر جنس ديگر بخواهد بدهد ، محل اشكال است مگر آن كه با اجازه حاكم شرع باشد .
( مسأله 1798 ) كسى كه خمس بمال او تعلق گرفت و سال بر او گذشت تا خمس او را نداده است و قصد دادن خمس را ندارد نمىتواند در آن مال تصرف كند . بلكه بنابر احتياط واجب اگر قصد دادن خمس را هم داشته باشد نيز چنين است .
( مسأله 1799 ) كسى كه خمس بدهكار است نمىتواند آن را بذمه بگيرد ، يعنى خود را بدهكار اهل خمس بداند و در تمام مال تصرف كند ، و چنانچه تصرف كند و آن مال تلف شود ، بايد خمس آن را بدهد . بلى اگر به مجتهد عادل كه از او تقليد مىكند يا به وكيل او رجوع كند ممكن است در بعضى از موارد به آن شخص دستگردان كند تا خمس بذمه منتقل شود .
( مسأله 1800 ) كسى كه خمس بدهكار است ، اگر با حاكم شرع مصالحه كند ، مىتواند در تمام مال تصرف نمايد و بعد از مصالحه ، منافعى كه از آن بدست مىآيد مال خود او است .
( مسأله 1801 ) كسى كه با ديگرى شريك است ، اگر خمس منافع خود را بدهد و شريك او ندهد و در سال بعد از مالى كه خمسش را نداده براى سرمايه شركت بگذارد ، آن كس مىتواند در آن مال تصرف كند .
( مسأله 1802 ) اگر بچه صغير سرمايه‌اى داشته باشد و از آن منافعى بدست آيد ، واجب نيست بعد از آن كه بالغ شد ، خمس آن را بدهد .
( مسأله 1803 ) كسى كه مالى از ديگرى بدست آورد و شك نمايد خمس آن را داده يا نه ، مىتواند در آن مال تصرف نمايد ، بلكه اگر يقين هم داشته باشد ، كه خمس آن را نداده مىتواند در آن تصرف نمايد .
( مسأله 1804 ) اگر كسى از منافع كسب خود در اثناء سال ملكى بخرد كه از لوازم و مخارج ساليانه‌اش حساب نشود واجب است بعد از تمامى سال خمس

312