رسيده خمس آن را نداده بنابر اظهر واجب نيست خمس آن را بدهد ، و اگر در خود آن مال خمس نباشد و وارث بداند كسى كه آن مال از او به ارث رسيده ، خمس بدهكار است ، بايد خمس را از مال او بدهد .
( مسأله 1765 ) اگر بواسطه قناعت كردن ، چيزى از مخارج سال انسان زياد بيايد ، بايد خمس آن را بدهد .
( مسأله 1766 ) كسى كه ديگرى تمام مخارج او را مىدهد ، بايد خمس تمام مالى را كه بدست مىآورد بدهد .
( مسأله 1767 ) اگر ملكى را بر افراد معينى مثلا بر اولاد خود وقف نمايد ، چنانچه در آن ملك زراعت و درختكارى كنند و از آن چيزى بدست آورند و از مخارج سال آنان زياد بيايد ، بايد خمس آن را بدهند . و همچنين اگر طور ديگرى هم از آن ملك نفع ببرند ، مثلا اجاره آن را بگيرند ، بايد خمس مقدارى را كه از مخارج سالشان زياد مىآيد بدهند .
( مسأله 1768 ) اگر مالى را كه فقير بابت خمس و زكات و صدقه مستحبى گرفته از مخارج سالش زياد بيايد ، يا از مالى كه به او داده‌اند منفعتى ببرد ، مثلا از درختى كه بابت خمس به او داده‌اند ميوه‌اى بدست آورد ، و از مخارج سالش زياد بيايد بايد خمس آن را بدهد .
( مسأله 1769 ) اگر با عين پول خمس نداده از مؤمنى جنسى بخرد ، يعنى به فروشنده بگويد اين جنس را به اين پول مىخرم ظاهر اين است كه معامله نسبت به جميع مال صحيح است ، و به جنسى كه با اين پول خريده است خمس تعلق مىگيرد و در صحت معامله احتياجى به اجازه و امضا حاكم شرع نيست .
( مسأله 1770 ) اگر جنسى را بخرد و بعد از معامله قيمت آن را از پول خمس نداده بدهد ، معامله‌اى كه كرده صحيح است ، و خمس پولى را كه به فروشنده داده به صاحبان خمس مديون مىباشد .

307