تاريخ كجا ديده كسى كه از مصر تا خراسان زير نگين سلطنت اوست ، برنامهء حكومت او نسبت به خود و فرمانروايان مملكتش آن باشد كه در نامهء آن حضرت به عثمان بن حنيف منعكس است ، و مضمون قريب به مفاد آن نامه اين است :
" اى پسر حنيف به من رسيده كه مردى از فتيهء ( 1 ) اهل بصره تو را به مهمانى به خوان طعامى دعوت كرده ، و تو هم به آن شتافتى ، خوراكهاى رنگارنگ وقدحها براى تو آورده شده ، و گمان نمى كردم تو دعوت قومى را اجابت كنى ، كه بينواى آنها با جفا رانده شده ، و بى نياز آنها بر آن سفره دعوت شده باشد ، ببين دندان بر چه خوراكى مى گذارى ، پس آنچه مورد شبهه است دور انداز ، و آنچه يقين دارى حلال است از آن استفاده كن ، آگاه باش كه براى هر مأمومى امامى است كه به او اقتدا كند ، و به نور علم او استضائه نمايد ، امام شما از دنياى خود به دو جامهء كهنه و دو قرص نان اكتفا كرد ، شما بر اين كار قدرت نداريد ، ولى مرا به پرهيزكارى و كوشش و عفت و درستكارى كمك كنيد ، والله من از دنياى شما طلايى گنجينه نكردم ، و از غنائم آن مالى ذخيره ننمودم ، و براى جامهء كهنه ام جامهء كهنهء ديگرى آماده نكردم ، و از زمين اين دنيا يك وجب براى خود به چنگ نياوردم - تا آن جا كه مى فرمايد - اگر بخواهم به عسل مصفى و مغز گندم و بافته هاى ابريشم ، راه مى برم ، و لكن هيهات كه هواى من بر من غلبه كند ، و حرص من مرا به اختيار طعامها بكشد ، و حال آن كه شايد در حجاز و يمامه كسى باشد كه دسترسى به قرص نانى نداشته ، و سيرى را نديده باشد " . ( 2 ) حكومت اسلامى را بايد در آينهء وجود كسى ديد كه در كوفه است ، و احتمال وجود شكم گرسنه اى در حجاز يا يمامه نمى گذارد دست به غذاى لذيذى دراز كند و براى جامهء كرباس كهنه اى كه بر تن دارد ، بدلى تهيه نمى كند ، و يك وجب زمين براى خود حيازت نمى نمايد ، و از خوراك و پوشاك و مسكن دنيا بهره ء او همين است تا مبادا كه معيشت او از فقيرترين افراد رعيتش بهتر باشد .

1 . جوانمردان 2 . نهج البلاغه ، نامهء 45

86