خالق و فوق كلام مخلوقين بود ( 1 ) ، و تنها براى معرفت خدا و تربيت نفس و نظام جامعه ، مراجعه به خطبهء اول نهج البلاغه و خطبهء متقين و عهد مالك اشتر بس است كه نشان دهد چه اقيانوسى از حكمت علمى و عملى است كه اين نمونه ها قطره هايى از آن درياست .
اگر در ميدان جنگ قدم زد تاريخ مانندش دلاورى نديد كه زرهش پشت نداشته باشد ، و در يك شب پانصد و بيست و سه تكبير بگويد و به هر تكبيرى دشمنى را به خاك بيفكند ، ( 2 ) و همان شب هم ما بين دو صف به نماز شب بايستد ( 3 ) و با اين كه تيرها از راست و چپ مى باريد و در برابرش به زمين مى ريخت ، بدون كمترين اضطرابى مانند اوقات ديگر از انجام وظايف بندگى غافل نشود و مانند فارس يل يل عمرو بن عبدود را بر خاك بيفكند كه عامه و خاصه از رسول خدا ( صلى الله عليه وآله و سلم ) روايت كردند كه فرمود : " لمبارزة على بن ابى طالب لعمرو بن عبدود يوم الخندق افضل من عمل امتى الى يوم القيامة " . ( 4 ) و روز فتح خيبر بطل يهود مرحب را به يك شمشير دو نيمه كند ، و بعد از آن به هفتاد سوار حمله نمايد و آنها را از پاى در آورد ، ( 5 ) كه مسلمانان و يهوديان متحير شوند ، و اين شجاعت را با خوف و خشيتى جمع كند ، كه با حضور وقت نماز رنگ رخسارش دگرگون مى شد ، و لرزه بر اندامش مى افتاد ، مى گفتند چه شده كه چنين حالتى دست داده ؟ مى فرمود : " وقت امانتى رسيده كه بر آسمان و زمين و كوه ها عرضه شد و از تحملش إباء كردند و انسان آن امانت را برداشت ، ( 6 ) كسى كه روز در ميدان جنگ از هيبتش لرزه بر اندام دلاوران مى افتاد ، شب در محراب عبادت مانند مار گزيده به خود مى پيچيد و با چشم گريان مى گفت : " اى دنيا ! اى دنيا ! آيا متعرض من شدى ؟ ! آيا به من اشتياق پيدا كردى ؟ ! هيهات ! هيهات ! غير

1 . شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ، جلد 1 ، صفحهء 24 2 . مناقب آل ابى طالب ، جلد 2 ، صفحهء 84 . 3 . بحار الانوار ، جلد 41 ، صفحهء 17 . 4 . تاريخ بغداد جلد 13 ، صفحهء 19 بحار الانوار ، جلد 41 ، صفحهء 96 5 . بحار الانوار ، جلد 42 ، صفحهء 33 . 6 . بحار الانوار ، جلد 41 ، صفحهء 17 .

83