كسى كه اين مال از او به ارث رسيده خمس آن را نداده ، بايد خمس آن مال را با اذن حاكم شرع بدهد ، و اگر در خود آن مال خمس نباشد و وارث بداند كسى كه مال از او به ارث رسيده خمس بدهكار است ، آن خمس مانند بقيهء ديون به آن مال تعلق مى گيرد ، و تا ادا نشده حق تصرف در آن مال را ندارد ، و در صورتى كه بخواهد خمس را از آن مال بردارد ، بايد از حاكم شرع اذن بگيرد .
مسأله 1773 - اگر به واسطهء قناعت كردن چيزى از مخارج سال انسان زياد بيايد ، بايد خمس آن را بدهد .
مسأله 1774 - كسى كه ديگرى تمام مخارج او را مى دهد ، بايد خمس تمام مالى را كه به دست مى آورد بدهد .
مسأله 1775 - اگر ملكى را بر افراد معينى - مثلا بر اولاد خود - وقف نمايد ، چنانچه در آن ملك زراعت و درختكارى كنند و از آن چيزى به دست آورند و از مخارج سال آنان زياد بيايد ، بايد خمس آن را بدهند ، و همچنين اگر طور ديگرى هم از آن ملك نفع ببرند - مثلا اجاره ء آن را بگيرند - بايد خمس مقدارى را كه از مخارج سالشان زياد مى آيد بدهند .
مسأله 1776 - اگر مالى را كه فقير بابت خمس و زكات گرفته از مخارج سالش زياد بيايد ، بنابر احتياط واجب خمس آن را بدهد ، و اگر از آن مالى كه به او داده اند منفعتى ببرد - مثلا از درختى كه بابت خمس به او داده اند ميوه اى به دست آورد - و از مخارج سالش زياد بيايد ، بايد خمس آن را بدهد ، و مالى را كه به عنوان صدقه به كسى داده اند اگر از مخارج سالش زياد بيايد ، بايد خمس آن را بدهد .
مسأله 1777 - اگر با عين پول خمس نداده جنسى را بخرد ، يعنى به فروشنده بگويد اين جنس را به اين پول مى خرم ، چنانچه حاكم شرع معاملهء پنج يك آن را اجازه بدهد ، معامله صحيح است ، و خريدار بايد پنج يك آن جنس را به حاكم شرع بدهد ، و اگر اجازه نكند ، معاملهء آن مقدار باطل است ، پس اگر پولى را كه فروشنده گرفته از بين نرفته است ، حاكم شرع خمس همان پول را مى گيرد ، و اگر

519