امامت بين عامه و خاصه در لزوم وجود خليفه براى پيغمبر اختلافى نيست ، اختلاف در اين است كه آيا خلافت خليفهء پيغمبر به انتصاب است يا به انتخاب .
عامه مى گويند : احتياج به تعيين از جانب خدا و پيغمبر نيست ، و خليفه به انتخاب امت معين مى شود ، خاصه مى گويند جز به نصب و تعيين پيغمبر كه نصب و تعيين خداست معين نمى شود .
حكم در اين اختلاف عقل و كتاب و سنت است .
الف : حكومت عقل :
به سه وجه اكتفا مى شود :
1 - اگر مخترعى كارخانه اى تأسيس كند كه محصول آن كار خانه گرانبهاترين گوهر است ، و غرض از اختراع ادامهء آن محصول است ، و در حضور و غياب و حيات و موت مخترع نبايد كار متوقف شود ، و براى حصول آن محصول در ساخت ابزار آن كارخانه و كيفيت عمل آنها ظرافتها و دقتهايى اعمال شده كه اطلاع بر آنها جز به راهنمايى آن مخترع ميسر نيست ، آيا مى شود باور كرد كه آن مخترع كسى را كه دانا به اسرار ابزار آن كارخانه و توانا بر به كار انداختن آن ابزار است معين نكند ؟ ! و مهندسى آن كارخانه را به انتخاب مردمى وا بگذارد كه از شناخت ابزار و ظرافتهاى كاربرد آن بيگانه اند ؟ !
آيا دقت و ظرافت معارف و سنن و قوانين الهى در جميع شؤون حيات انسان كه ابزار كارخانهء دين خداست و محصولش ارزشمندترين گوهر خزينهء وجود

104