و آيا جهل موجب بطلان بيع است ؟
ج : شرط فاسد گر چه مفسد نيست ولى شرط مجهول ، جهل آن به بيع سرايت مىكند و موجب بطلان مىشود ، چه شرط خيار فسخ باشد و چه شرط به منظور تحكيم عقد بيع و تضمين حضور در دفترخانه ، در هر صورت مجهول است .
س : كوپن ارزاق عمومى را فروخته ، غافل از آن كه فروش كوپن صحيح نيست ، چون كوپن ماليت ندارد . بلكه حق خريد به نرخ دولتى است و حق را نمىتوان فروخت ، چون مبيع بايد عين باشد ، بله مصالحه آن جايز است ، سؤال اين است : حال كه معلوم شده ، كه معامله باطل بوده ، با اين پول چه كند ، با اين كه صاحبش را نمىشناسد ؟
ج : اين مال ، مجهول المالك است ، و احتمال هست كه بتواند پول را به عنوان ( مقاصه ) از حق بردارد ، چون مقاصه در حق هم جريان دارد ، بهتر آن است كه با فقيرى دستگردان كند و براى صاحبش صدقه بدهد و با هم تنصيف كنند .
س : اگر قرار داد كتبى بين دو نفر منعقد شده خصوصيات بايع و مشترى و ملك مورد معامله و تعهدات طرفين ( از قبيل حق محضر و ماليات ) و تعهد بايع به امضا سند محضرى و غير اينها قيد شده باشد و نسبت به ثمن ، فروشنده به خط و امضاى خود نوشته باشد كه وجه آن را دريافت كرده و به امضا كتبى طرفين رسيده ، آيا بايع مىتواند پس از اين اعتراف كتبى ، مدعى شود كه من اصلا وجهى دريافت نكرده‌ام ؟
ج : اگر انكار او برگشتش به اين است كه اقرار و امضا كتبى على رسم القباله بوده مىتواند مدعى شود و صرف امضا و نوشتن دليل و حجت نيست ، كه گفته ( لا عبرة بالقرطاس . . . ) بر خلاف ظواهر الفاظ كه حجت است و اصل عقلائى بر تطابق اراده استعمالى و جدى است ، مگر خلاف آن ثابت شود ، به خلاف نوشته كه بايد با قرائن و ضمائم خارجى مثل شهادت شهود بر صحت امضا و اين كه در مقام معامله بوده نه در مقام مسوده و پيش نويس ، و همچنين در وصيت و وقف نامه كتبى ، بايد به امضا شهود برسد و قرينه بر اراده انشاء

549