الصدقات . . . ) رجوع مىكنيم . چون آيه شامل زكات مال و فطره ، هر دو مىشود و در مورد فطره ضيف كه عيال باشد و تحت عيلوله باشد خارج شده و شبهه مفهومى است و رجوع به عموم مىشود در شبهه .
س : زكات فطره را به سنى مىشود دارد از سهم مؤلفة ؟
ج : احوط اقتصار بر فقراء شيعه است .
س : شخصى زمين زراعتى خريده و در آن چاه حفر كرده كه با آن كشاورزى كند و از فروش محصول آن امرار معاش كند ، اكنون قيمت زمين و چاه و ابزار آلات كشاورزى چند برابر شده ، آيا خمس آنها را بايد به قيمت امروز بدهد يا به قيمت خريد ؟
ج : زمين زراعتى و چاه مفروض در سؤال حكم سرمايه را دارد و سرمايه اگر مورد احتياج باشد ، به اين معنى كه با كارگرى و مشاغلى كه نياز به سرمايه ندارد ، نتواند امرار معاش كند ، سرمايه خمس ندارد ، بلكه اگر پولى كه با آن زمين و غيره را خريده متعلق خمس بوده ، خمس قيمت خريد را بدهد ، و همچنين است حكم در مورد محل كسب و ابزار كسب و ماشين كه با آن بار مىبرد يا مسافر حمل مىكند كه همگى حكم سرمايه را دارد .
حج :
س : شخصى نماز طواف را عمدا يا جهلا تقصيرا ترك كرده ، آيا سعى و تقصير و ساير اعمال مترتبه آن صحيح است يا نه ؟
ج : بعيد نيست الحاق عامد به ناسى و جاهل ، پس سعى و تقصير باطل نمىشود و حج او صحيح است و احوط اعاده حج است در سال بعد .
س : آيا كسانى كه طواف النساء را انجام نداده‌اند مىتوانند محرم شوند به احرام عمره مفرده و بعدا يك طواف نساء انجام دهند ؟
ج : بله مىتوانند و يك طواف نساء كفايت مىكند .
ياد آورى مىشود كه استفتائات حج ، بسيار بوده و در مجموعه‌اى جداگانه ، با

547