شرط يازدهم : مباشرت ، يعنى شستن صورت و دست ها و مسح سر و پاها را خود انسان انجام دهد . و اگر ديگرى او را وضو دهد ، يا در رساندن آب به صورت و دست ها و مسح سر و پاها به او كمك نمايد ، وضو باطل است ، و منظور كمك در اصل شستن و مسح كردن است ، ولى اگر در مقدمات اينها كمك بگيرد مثل اين كه ديگرى آب را به صورت او بريزد ولى شخص خودش صورت را بشويد ، مانعى ندارد .
( 290 ) كسى كه نمىتواند وضو بگيرد بايد نايب بگيرد كه او را وضو دهد ، و چنانچه مزد هم بخواهد ، در صورتى كه بتواند بايد بدهد ، ولى بايد خود او نيت وضو كند و با دست خود مسح نمايد ، و اگر نمىتواند ، بايد نايبش دست او را بگيرد و به جاى مسح او بكشد ، و اگر اين هم ممكن نيست بايد از دست او رطوبت بگيرند و با آن رطوبت ، سر و پاى او را مسح كنند و احوط اين است كه تيمم هم بنمايد ، اگر در تيمم كردن محذورى نبوده يا محذور كمترى باشد .
( 291 ) هر كدام از كارهاى وضو را كه مىتواند به تنهايى انجام دهد ، نبايد در آن كمك بگيرد .
شرط دوازدهم : استعمال آب براى او مانعى نداشته باشد چنان كه در مسائل تيمم خواهد آمد .
( 292 ) كسى كه مىترسد اگر وضو بگيرد مريض شود ، يا اگر آب را به مصرف وضو برساند تشنه بماند ، نبايد وضو بگيرد . ولى اگر نداند كه آب براى او ضرر دارد و ترس از استعمال آب هم نداشته باشد و وضو بگيرد ، اگر چه بعد بفهمد ضرر داشته ، وضوى او صحيح است . و اگر ترس ضرر را داشت ولى به اميد ضرر نداشتن ، وضو گرفت و بعد فهميد ضرر نداشته وضويش صحيح است .
( 293 ) اگر رساندن آب به صورت و دست ها به مقدار كمى كه وضو با آن صحيح است ضرر ندارد و بيشتر از آن ضرر داشته باشد ، بايد با همان مقدار وضو بگيرد .

60