( 1497 ) اگر براى سال اول كارى مانند شخم زدن انجام دهد اگر چه براى سال هاى بعد هم فايده داشته باشد ، بايد مخارج آن را از سال اول كسر كند ، و اگر كارى را براى چند سال انجام دهد ، مىتواند از مخارج سال اول حساب كند و يا بين آنها تقسيم نمايد .
( 1498 ) اگر انسان در چند شهر كه فصل آنها با يكديگر اختلاف دارد ، و زراعت و ميوه آنها در يك وقت به دست نمىآيد ، گندم يا جو يا خرما يا انگور داشته باشد و همه آنها محصول يك سال حساب شود ، چنانچه چيزى كه اول مىرسد به اندازه نصاب ( يعنى سيصد من تبريز ) باشد ، بايد زكات آن را هنگامى كه مىرسد بدهد و زكات بقيه را هر وقت كه به دست مىآيد ادا كند ، و اگر آنچه اول مىرسد به اندازه نصاب نباشد ، صبر مىكند تا بقيه آن برسد ، پس اگر روى هم به مقدار نصاب برسد ، زكات آن واجب است و اگر به مقدار نصاب نرسد ، زكات آن واجب نيست .
( 1499 ) اگر درخت خرما يا انگور در يك سال دو مرتبه ميوه دهد ، چنانچه روى هم به مقدار نصاب باشد ، بنا بر اظهر زكات آن واجب است .
( 1500 ) اگر مقدارى خرما يا انگور تازه دارد كه خشك آن به اندازه نصاب مىشود ، چنانچه به قصد زكات از تازه آن قدرى به مستحق بدهد كه اگر خشك شود به اندازه زكاتى باشد كه بر او واجب است ، اشكال ندارد .
( 1501 ) كسى كه بدهكار است و مالى هم دارد كه زكات آن واجب شده ، اگر بميرد بايد بنا بر اظهر ، اول تمام زكات را از مالى كه زكات آن واجب شده بدهند ، بعد قرض او را ادا كنند .
( 1502 ) كسى كه بدهكار است و گندم يا جو يا خرما يا انگور هم دارد ، اگر بميرد و قبل از آن كه زكات اينها واجب شود ، ورثه قرض او را از مال ديگر بدهند ، هر كدام كه سهمشان به سيصد من تبريز برسد ، بايد زكات بدهد ، و اگر قبل از آن كه زكات آنها واجب شود ، قرض او را ندهند ، چنانچه مال ميت فقط به اندازه بدهى او باشد نيز زكات چنان كه گفته شد واجب است بنا بر اظهر ، چه مرگ مالك پيش از ظهور ثمره باشد و خواه بعد از آن و قبل از وجوب زكات ، كه در صورت دوم بدون اشكال نيست ، و هم چنين است اگر مال ميت بيشتر از بدهى او باشد دادن زكات واجب

291