( 1490 ) اگر وزن گندم و جو و خرما و كشمش موقعى كه تر است به سيصد من تبريز برسد و بعد از خشك شدن كمتر از اين مقدار شود ، زكات آن واجب نيست .
( 1491 ) خرمايى كه تازه آن را مىخورند و اگر بماند وزن آن خيلى كم مىشود ، چنانچه مقدارى باشد كه خشك آن به سيصد من تبريز برسد ، زكات آن واجب است .
( 1492 ) گندم ، جو ، خرما و كشمشى كه زكات آنها را داده ، اگر چند سال هم نزد او بماند زكات ندارد .
( 1493 ) اگر گندم ، جو ، خرما و انگور از آب باران يا نهر آبيارى شود يا مثل زراعت هاى مصر از رطوبت زمين استفاده كند ، زكات آن " ده يك " است ، و اگر با دست ، همچون دلو و موتور آب و مانند آن آبيارى شود ، زكات آن " بيست يك " است و اگر مقدارى از باران يا نهر يا رطوبت زمين استفاده كند و به همان مقدار از آبيارى با دلو و موتور آب و مانند آن استفاده نمايد ، زكات نصف آن ده يك و زكات نصف ديگر آن بيست يك مىباشد ، يعنى از چهل قسمت بايد سه قسمت ، آن را بابت زكات بدهند .
( 1494 ) اگر گندم ، جو ، خرما و انگور ، از آب باران يا مانند آن و هم از آب دلو و موتور آب يا مانند آن استفاده كند ، چنانچه از يكى از اين دو راه بيشتر آبيارى مىشود ، همان را بايد ملاك قرار داد .
( 1495 ) هزينه اى را كه براى گندم ، جو ، خرما و انگور پرداخت كرده است ، مىتواند از محصول كسر كند ، و چنانچه پيش از كم كردن هزينه ، وزن آنها به سيصد من تبريز برسد ، ولى بعد از كم كردن به اين مقدار نرسد ، بنابر اظهر زكات واجب نيست .
( 1496 ) اگر در يك زمين جو و گندم و چيزى مثل برنج و لوبيا كه زكات آن واجب نيست بكارد ، خرج هايى كه تنها براى يكى از آنها كرده فقط از همان كسر مىشود ، ولى اگر براى هر دو مخارجى كرده ، بايد به هر دو قسمت نمايد ، مثلا اگر هر دو به يك اندازه بوده ، مىتواند نصف مخارج را از جنسى كه زكات دارد كسر نمايد .

290