دهد ، اگر منفعتى بدست آورد و در بين سال بميرد ، بايد مخارج تا موقع مرگش را از آن منفعت كسر كنند و خمس باقيمانده را بدهند .
مسأله 1764 - اگر قيمت جنسى كه براى تجارت خريده بالا رود و آن را نفروشد و در بين سال قيمتش پائين آيد ، خمس مقدارى كه بالا رفته بر او واجب نيست .
مسأله 1765 - اگر قيمت جنسى را كه براى تجارت خريده بالا رود و به اميد اين كه قيمت آن بالاتر رود ، تا بعد از تمام شدن سال آن را نفروشد و قيمتش پائين آيد خمس مقدارى را كه بالا رفته بر او واجب است ، بلكه اگر به اندازه‌اى هم نگهداشته كه تجار معمولا براى گران شدن جنس ، آن را نگه مىدارند ، خمس مقدارى كه بالا رفته بايد بدهد .
مسأله 1766 - اگر غير مال التجاره مالى داشته باشد كه خمسش را داده يا خمس ندارد مثلا به او بخشيده‌اند ، چنانچه قيمتش بالا رود ، و آن را بفروشد مقدارى كه بر قيمتش اضافه شده ، خمس دارد . ولى اگر مثلا درختى كه خريده ميوه بياورد يا گوسفند چاق شود ، در صورتى كه مقصود او از نگهدارى آنها اين بوده كه منفعتى از آنها ببرد ، بايد خمس آنچه زياد شده بدهد .
مسأله 1767 - اگر باغى احداث كند براى آنكه بعد از بالا رفتن قيمتش بفروشد ، بايد خمس ميوه و نمو درختها و زيادى قيمت باغ را بدهد ولى اگر باغ را فقط براى ميوه خوردن و عائله خود احداث كند و يا به اين قصد بخرد و جزء مؤنه محسوب شود آن باغ و نمو آن خمس ندارد ولى اگر براى اين كه ميوه آن را بفروشد و از قيمت آن استفاده كند آن را احداث كرده است حكم سرمايه را پيدا مىكند كه بايد خمس ميوه و نمو درختها را بدهد .
مسأله 1768 - اگر درخت بيد و چنار و مانند اينها را بكارد ، سالى كه موقع فروش آنها است اگر چه آنها را نفروشد ، بايد خمس آنها را بدهد ولى اگر مثلا از شاخه‌هاى آن كه معمولا هر سال مىبرند ، استفاده‌اى ببرد و به تنهائى يا

344