در عقد شرط نكرده باشند كه خودش آنها را تربيت كند ، ورثه‌اش بجاى او هستند و چنانچه خودشان عمل را انجام ندهند و اجير هم نگيرند ، حاكم شرع از مال ميت اجير مىگيرد و حاصل را بين ورثه ميت و مالك قسمت مىكند و چنانچه ميت مالى نداشته باشد مساقات به هم مىخورد و اگر شرط كرده باشند كه خود او درختها را تربيت نمايد ، پس اگر قرار گذاشته‌اند كه به ديگرى واگذار نكند ، با مردن او نيز معامله به هم مىخورد و اگر قرار نگذاشته‌اند مالك مىتواند عقد را به هم بزند ، يا راضى شود كه ورثه او يا كسى كه آنها اجيرش مىكنند ، درختها را تربيت نمايد .
مسأله 2244 - اگر شرط كند كه تمام حاصل براى مالك باشد ، مساقات باطل است و ميوه مال مالك مىباشد و كسى كه كار مىكند نمىتواند مطالبه اجرت نمايد ولى اگر باطل بودن مساقات به جهت ديگر باشد ، مالك بايد مزد آبيارى و كارهاى ديگر را به مقدار معمول به كسى كه درختها را تربيت كرده بدهد .
مسأله 2245 - اگر زمينى را به ديگرى واگذار كند كه در آن درخت بكارد و آنچه عمل مىآيد مال هر دو باشد ، بنابر اقوى صحيح است .
كسانى كه نمىتوانند در مال خود تصرف كنند مسأله 2246 - بچه‌اى كه بالغ نشده شرعا نمىتواند در مال خود تصرف كند و نشانه بالغ شدن يكى از سه چيز است :
اول : روئيدن موى درشت زير شكم بالاى عورت .
دوم : بيرون آمدن منى .
سوم : تمام شدن پانزده سال قمرى در مرد و تمام شدن نه سال قمرى در زن .
مسأله 2247 - روئيدن موى درشت در صورت و پشت لب و در سينه و زير بغل و درشت شدن صدا و مانند اينها نشانه بالغ شدن نيست ، مگر انسان به واسطه اينها به بالغ شدن يقين كند .
مسأله 2248 - ديوانه و سفيه يعنى كسى كه مال خود را در كارهاى بيهوده

447