مطالبه نمايد ، مگر اين كه بدهكار به هيچ وجه توان پرداخت آن را نداشته باشد و غير از منزل مسكونى و وسايل زندگى در حد متعارف و چيزهاى ديگرى كه به آنها احتياج دارد چيز ديگرى نداشته باشد ، كه در اين صورت طلبكار بايد صبر كند تا بدهكار قدرت پرداخت را پيدا كند . همچنين است اگر وام داراى مدت بوده و مدت آن رسيده باشد و بدهكار به هيچ وجه توان پرداخت آن را نداشته باشد .
" مسأله 2278 " اگر طلب مدت نداشته يا مدت آن رسيده باشد و طلبكار آن را مطالبه نمايد ، چنانچه بدهكار بتواند بايد فورا بپردازد ، و اگر در بازپرداخت بدهى خود عمدا كوتاهى كند گناهكار است و حاكم شرع او را وادار به پرداخت مىكند .
" مسأله 2279 " اگر بدهى مدت دار باشد و پيش از پايان مدت بدهكار بميرد ، بدهى او بدون مدت مىشود و با مطالبه طلبكار ورثه او بايد فورا پرداخت نمايند ، ولى اگر طلبكار پيش از سر رسيد طلبش بميرد ، از بين رفتن مدت آن محل اشكال است و بنابر احتياط مصالحه كنند .
" مسأله 2280 " كسى كه نمىتواند بدهى خود را بپردازد اگر كاسب است بايد براى پرداخت بدهى خود كسب كند ، و اگر كاسب نيست چنانچه بتواند كاسبى كند و موجب حرج و مشقت براى او نشود بنابر احتياط واجب بايد كسب كند و بدهى خود را بپردازد .
" مسأله 2281 " اگر بدهكار نتواند بدهى خود را بدهد و يا به عسرت و سختى بيفتد مطالبه آن حرام مىباشد ، بلكه واجب است تا هنگام توانايى به او مهلت دهند .
" مسأله 2282 " اگر بدهكار به طلبكار خود دسترسى نداشته باشد ، چنانچه اميد به پيدا كردن او يا وارث او ندارد بايد با اجازه حاكم شرع طلب او را از طرف طلبكار به عنوان صدقه به فقير بدهد ، و در فقير شرط نيست كه سيد نباشد هر چند احوط است ، مگر اين كه خود طلبكار نيز سيد باشد . و اگر پس از صدقه دادن او را پيدا كند واجب نيست دوباره طلب را بپردازد ، و در صورتى كه طلبكار به صدقه راضى نشود بنابر احتياط حاكم شرع طلب او را از بيت المال جبران نمايد .
" مسأله 2283 " اگر مال ميت بيشتر از خرج واجب كفن و دفن و بدهيهاى او نباشد ، بايد مالش را به همين مصرفها برسانند و به وارث او چيزى نمىرسد .
" مسأله 2284 " اگر كسى مقدارى پول طلا يا نقره و يا چيزهاى مثلى ديگرى از اين قبيل را قرض بگيرد و قيمت آن ترقى يا تنزل كند ، چنانچه همان مقدار را كه گرفته پس دهد

( 1 ) چيزهاى مثلى " به پول ، پارچه ، گندم ، برنج و امثال اينها گفته مىشود كه افراد و اجزاى مساوى آن در ارزش با يكديگر مساوى هستند ، در مقابل " چيزهاى قيمى " كه چنين نيستند و ارزش آنها تفاوت دارد .

407