است ، انسان مىتواند عوض آن را از او بگيرد و به مستحق بدهد ، و يا اين كه از مال خودش زكات را بپردازد ، ولى اگر به غير عنوان زكات به او داده ، نمىتواند چيزى از او بگيرد و بايد از مال خودش زكات را به مستحق بدهد .
" مسأله 1853 " انسان مىتواند از سهم سبيل الله زكات ، قرآن يا كتابهاى دينى و يا علمى كه مورد نياز جامعه اسلامى است بخرد و وقف نمايد ، اگر چه بر فرزندان خود يا بر كسانى وقف كند كه خرج آنان بر او واجب است . ولى احتياط واجب آن است كه توليت وقف را به حاكم شرع جامع الشرايط يا نماينده او بسپارد .
" مسأله 1854 " انسان نمىتواند از زكات ملك بخرد و بر اولاد خود يا بر كسانى كه مخارج آنان بر او واجب است وقف نمايد تا منفعت آن را به مصارف خود برسانند .
" مسأله 1855 " به كسى كه مشغول تحصيل علم است و اگر تحصيل نكند مىتواند براى معاش خود كسب كند مىتوان زكات داد ، و ملاك آن تحصيل علومى است كه نافع باشد و فرا گرفتن آنها حرام نباشد .
" مسأله 1856 " فقير مىتواند از سهم فقرا براى رفتن به حج و زيارت و مانند آن زكات بگيرد ، به شرط آن كه جزو مخارج متعارف او باشد . ولى اگر به مقدار خرج متعارف ساليانه اش زكات گرفته باشد بنابر احتياط براى زيارت و مانند آن از سهم فقرا نمىتواند زكات بگيرد ، اما از سهم سبيل الله مانعى ندارد ، هر چند خلاف احتياط است .
" مسأله 1857 " مستحب است زكات شتر و گاو و گوسفند را به فقراى آبرومند بپردازد ، همچنين مستحب است در دادن زكات خويشان خود را بر ديگران ، و اهل علم و كمال را بر غير آنان ، و كسانى را كه اهل درخواست و سؤال نيستند بر اهل سوال مقدم بدارد ، ولى اگر دادن زكات به فقيرى از جهت ديگر بهتر باشد مستحب است زكات را به او بدهد .
" مسأله 1858 " بدهكارى كه توان باز پرداخت بدهى مشروع خود را ندارد - گرچه توان تأمين مخارج ساليانه خود را داشته باشد - مىتوان بدهى او را از زكات پرداخت كرد ، ولى بايد مالى را كه قرض كرده در معصيت خرج نكرده باشد يا اگر در معصيت خرج كرده از آن توبه كرده باشد . و اگر مخارج ساليانه خود را دارد ، بهتر است قرض خود را از موجودى بدهد و براى مخارج خود زكات بگيرد .
" مسأله 1859 " مسافرى كه خرجى او تمام شده يا وسيله نقليه او از كار افتاده ، چنانچه براى كار حرامى سفر نكرده و نيز خود سفر حرام نباشد و نتواند با قرض كردن يا

326