مسأله 1759 - اگر ملكى را بر افراد معينى مثلا بر اولاد خود وقف نمايد ، چنانچه در آن ملك زراعت و درختكارى كنند و از آن چيزى بدست آورند و از مخارج سال آنها زياد بيايد ، بايد خمس آن را بدهند ، بلكه اگر ي ور ديگرى هم از ملك نفع ببرند مثلا اجاره آن را بگيرند ، بايد خمس مقدارى را كه از مخارج سالشان زياد مى آيد بدهند .
مسأله 1760 - اگر مالى را كه فقير بابت خمس و زكوه و صدقه مستحبى گرفته از مخارج سالش زياد بيايد ، واجب است خمس آن را بدهد ، و نيز اگر از مالى كه به او داده اند منفعتى ببرد مثلا از درختى كه بابت خمس به او داده اند ميوه اى بدست آورد و از مخارج سالش زياد بيايد ، بايد خمس آن را بدهد .
مسأله 1761 - اگر با عين پول خمس نداده جنسى را بخرد يعنى بفروشند ، بگويد اين جنس را به اين پول مى خرم چنانچه بنا دارد ولو از پول ديگر خمس بدهد بلكه مردد هم باشد در خمس دادن ، معامله صحيح است و خمس متعلق مى شود به آنچه خريده و اگر بنا دارد خمس ندهند چنانچه حاكم شرع معامله پنج يك آن را اجازه بدهد ، معامله آن مقدار صحيح است . و انسان بايد پنج يك جنسى را كه خريده به حاكم شرع بدهد و اگر اجازه ندهد ، معامله آن مقدار باطل است .
پس اگر پولى را كه فروشنده گرفته از بين نرفته حاكم شرع خمس همان پول را مى گيرد و اگر از بين رفته عوض خمس را از فروشنده يا خريدار مطالبه مى كند .
مسأله 1762 - اگر جنسى را بخرد و بعد از معامله قيمت آن را از پول خمس نداده بدهد ، معامله اى كه كرده صحيح است و اگر بنا دارد خمس بدهد يا مردد باشد آن پول به تمامه مال فروشنده است و خمس به ذمه خريدار تعلق مى گيرد ، و اگر بنا دارد خمس ندهد چون از پولى كه خمس در آن است به فروشنده داده ، به مقدار پنج يك همان را مى گيرد و اگر از بين رفته عوض آن را از خريدار يا فروشنده مطالبه مى كند

302