دين داشته بأشد ، و وقت احتضار به آن وصيت نمايد . و اگر مدتى بگذرد كه يقين به مرگ طلبكار كند بايد به ورثه اش پرداخت نمايد ، و اگر آنان را نشناسد يا نتواند به آنان برساند مبلغ بدهى را از طرف ايشان صدقه بدهد .
( مسأله 2298 ) اگر مال ميت بيشتر از خرج واجب كفن و دفن و بدهى أو نباشد ، بايد مالش را به همين مصرفها برسانند و به وارث أو چيزى نمىرسد .
( مسأله 2299 ) اگر كسى مقداري پول طلا يا نقره قرض كند و قيمت آن كم شود ، چنانچه همان مقدار را كه گرفته باز پس دهد كافى است ، و اگر قيمت آن زيادتر گردد لازم است همان مقدار را كه گرفته بدهد . ولى در هر دو صورت اگر بدهكار و طلبكار به غير آن راضى شوند اشكال ندارد .
( مسأله 2300 ) اگر عين مالى را كه قرض كرده از بين نرفته بأشد و صاحب مال آن را مطالبه كند واجب نيست كه بدهكار همان مال را به أو بدهد .
( مسأله 2301 ) اگر كسى كه قرض مىدهد شرط كند كه زيادتر از مقداري كه مىدهد بگيرد مثلا يك من گندم بدهد و شرط كند كه يك من و پنج سير بگيرد ، يا ده عدد تخم مرغ بدهد كه يازده عدد بگيرد ، ربا و حرام است . بلكه اگر قرار بگذارد كه بدهكار كارى براى أو انجام دهد يا چيزى را كه قرض كرده با مقداري جنس ديگر پس دهد ، مثلا شرط كند يك تومانى را كه قرض كرده با يك كبريت پس دهد ربا و حرام است ، و نيز اگر با أو شرط كند كه چيزى را كه قرض مىگيرد بطور مخصوصى پس دهد مثلا مقداري طلاى نساخته به أو بدهد و شرط كند كه ساخته پس بگيرد باز هم ربا و حرام مىباشد . ولى اگر بدون أين كه شرط كند خود بدهكار زيادتر از آنچه قرض كرده پس بدهد اشكال ندارد بلكه مستحب است .
( مسأله 2302 ) ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است ولى كسى كه قرض ربائى گرفته ظاهر أين است كه مالك مىشود .
( مسأله 2303 ) اگر گندم يا چيزى مانند آن را بطور قرض ربائى بگيرد و با آن زراعت كند ظاهر أين است كه حاصل را مالك مىشود .

395