احكام خمس ( مسأله 1749 ) در هفت چيز خمس واجب مىشود ( أول ) منفعت كسب ( دوم ) معدن ( سوم ) گنج ( چهارم ) مال حلال مخلوط به حرام ( پنجم ) جواهرى كه بواسطة غواصى يعنى فرو رفتن در دريا بدست مىآيد ( ششم ) غنيمت جنگ ( هفتم ) زمينى كه كافر ذمي از مسلمان بخرد . و احكام اينها مفصلا گفته خواهد شد .
1 - منفعت كسب ( مسأله 1750 ) هر گاه انسان از تجارت يا صنعت يا كسبهاى ديگر مالى بدست آورد اگر چه مثلا نماز و روزه ميتى را بجا آورده و از اجرت آن مالى تهيه كند ، چنانچه از مخارج سال خود أو و عائله اش زياد بيايد بايد خمس يعنى يك پنجم آن را بدستورى كه بعدا گفته مىشود بدهد .
( مسأله 1751 ) مهرى را كه زن مىگيرد و مالى را كه مرد عوض طلاق خلع اخذ مىنمايد خمس ندارد . و هم چنين است جايزه‌هاى كوچك و هبه و هديه و ارثى كه به انسان مىرسد . ولى اگر مثلا با كسى خويشاوندى داشته و گمان ارث بردن از أو نداشته احتياط واجب آنست كه خمس آن ارث را كه از أو مىبرد اگر از مخارج سالش زياد بيايد بدهد . و هم چنين است اگر مال زيادى بواسطة وصيت بدست أو آيد و يا جايزه پر ارزشى به أو برسد .
( مسأله 1752 ) اگر مالى به ارث به أو برسد و بداند كسى كه أين مال از أو به ارث رسيده خمس آن را نداده بايد خمس آن را بدهد . و اگر در خود آن مال خمس نباشد و وارث بداند كسى كه آن مال از أو به ارث رسيده خمس بدهكار است ، بايد خمس را از مال أو بدهد .
( مسأله 1753 ) اگر بواسطة قناعت كردن چيزى از مخارج سال انسان زياد بيايد

296