عمل مىآيد مال هر دو بأشد معامله باطل است . پس اگر درختها مال صاحب زمين بوده بعد از پرورش هم مال أو است و بايد مزد كسى كه آنها را پرورش داده بدهد ، و اگر مال كسى بوده كه آنها را پرورش داده بعد از پرورش هم مال أو است و مىتواند آنها را بكند ولى گودالهائى را كه بواسطة كندن درختها پيدا شده بايد پر كند و اجاره زمين را از روزى كه درختها را كاشته به صاحب زمين بدهد و مالك هم مىتواند أو را مجبور نمايد كه درختها را بكند و اگر بواسطة كندن درخت آسيب به بيند چيزى بر صاحب زمين نيست ولى اگر خود صاحب زمين درختها را بكند و به آنها آسيب برسد ، تفاوت قيمت آن را به صاحب درخت بدهد و صاحب درخت نمىتواند أو را مجبور كند كه با اجاره يا بدون اجاره درخت را در زمين باقي بگذارد . و هم چنين صاحب زمين نمىتواند صاحب درختها را مجبور نمايد كه با اجاره يا بدون اجاره درختها در زمين أو بماند .
كساني كه از تصرف مال خود ممنوعند ( مسأله 2270 ) طفلى كه بالغ نشده شرعا نمىتواند در مال خود تصرف كند و نشانه بالغ شدن يكى از سه چيز است : ( أول ) روئيدن موى درشت بالاى عورت . ( دوم ) بيرون آمدن منى . ( سوم ) تمام شدن پانزده سال قمري در مرد و تمام شدن نه سال قمري در زن .
( مسأله 2271 ) روئيدن موى درشت در صورت و پشت لب و در سينه و زير بغل و درشت شدن صدا و مانند اينها نشانه بالغ شدن نيست مگر انسان بواسطة اينها به بالغ شدن يقين كند .
( مسأله 2272 ) ديوانه و مفلس - يعنى كسى كه از جهت مطالبه طلبكاران از طرف حاكم شرع از تصرف در مال خود ممنوع شده است - و سفيه - يعنى كسى كه مال خود را در كارهاى بيهوده مصرف مىكند - نمىتوانند در مال خود تصرف نمايند .
( مسأله 2273 ) كسى كه گاهى عاقل و گاهى ديوانه است تصرفى كه موقع

389