يا نه مىتواند در آن مال تصرف نمايد بلكه اگر يقين هم داشته بأشد كه خمس آن را نداده مىتواند در آن تصرف كند .
( مسأله 1791 ) اگر كسى از منافع كسب خود در اثناى سال ملكي بخرد كه از لوازم و مخارج ساليانه اش حساب نشود ، واجب است بعد از تمامى سال خمس آن را بدهد . و چنانچه خمس آن را نداد و قيمت آن ملك بالا رفت لازم است خمس مقداري را كه آن ملك فعلا ارزش دارد بدهد . و هم چنين است غير ملك از فرش و مانند آن .
( مسأله 1792 ) كسى كه از أول تكليف خمس نداده اگر مثلا ملكي بخرد و قيمت آن بالا رود چنانچه آن ملك را براى آن نخريده كه قيمتش بالا رود و بفروشد مثلا زمينى را براى زراعت خريده است و از پول خمس نداده قيمت آن را داده بايد خمس قيمتى را كه خريده بدهد . و اگر مثلا پول خمس نداده را به فروشنده داده و به أو گفته أين ملك را با أين پول مىخرم بايد خمس مقداري را كه آن ملك فعلا ارزش دارد بدهد .
( مسأله 1793 ) كسى كه از أول تكليف خمس نداده ، اگر از منافع كسب چيزى كه به آن احتياج ندارد خريده و يك سال از وقت منفعت بردن گذشته بايد خمس آن را بدهد و اگر أثاث خانه و چيزهاى ديگرى كه به آنها احتياج دارد مطابق شأن خود خريده پس اگر بداند در بين سالى كه در آن سال فائده برده آنها را خريده لازم نيست خمس آنها را بدهد و اگر نداند كه در بين سال خريده يا بعد از تمام شدن سال بنابر احتياط واجب بايد با حاكم شرع مصالحه كند .
2 - معدن ( مسأله 1794 ) اگر از معدن طلا ، نقره ، سرب ، مس ، آهن ، نفت ، ذغال ، سنگ ، فيروزه ، عقيق ، زاج ، نمك ، و معدنهاى ديگر چيزى بدست آورد ، در صورتي كه به مقدار نصاب بأشد بايد خمس آن را بدهد .
( مسأله 1795 ) نصاب معدن 15 مثقال معمولى طلاى مسكوك است ، يعنى اگر قيمت چيزى را كه از معدن بيرون آورده به 15 مثقال طلاى مسكوك برسد ، بايد

302