رمضان جنب باشد و به تفصيلى كه در مسأله 1630 گفته شد تا اذان صبح از خواب سوم بيدار نشود . سوم عملى كه روزه را باطل مىكند بجا نياورد ولى نيت روزه نكند ، يا ريا كند ، يا قصد كند كه روزه نباشد . چهارم آن كه در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش كند و با حال جنابت يك روز يا چند روز روزه بگيرد . پنجم آن كه در ماه رمضان بدون اين كه تحقيق كند صبح شده يا نه ، كارى كه روزه را باطل مىكند انجام دهد ، بعد معلوم شود صبح بوده ، و نيز اگر بعد از تحقيق با اين كه گمان دارد صبح شده ، كارى كه روزه را باطل مىكند انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده قضاى آن روزه بر او واجب است ، ولى اگر بعد از تحقيق گمان يا يقين كند كه صبح نشده و چيزى بخورد و بعد معلوم شود صبح بوده قضا واجب نيست بلكه اگر بعد از تحقيق شك كند كه صبح شده يا نه و كارى كه روزه را باطل مىكند انجام دهد ، بعد معلوم شود صبح بوده ، قضا واجب نيست . ششم آن كه كسى بگويد صبح نشده و انسان به گفته او كارى كه روزه را باطل مىكند انجام دهد ، بعد معلوم شود صبح بوده است . هفتم آن كه كسى بگويد صبح شده و انسان به گفته او يقين نكند ، يا خيال كند شوخى مىكند و كارى كه روزه را باطل مىكند انجام دهد ، بعد معلوم شود صبح بوده است . هشتم آن كه كور و مانند آن به گفته كس ديگر افطار كنند ، بعد معلوم شود مغرب نبوده است . نهم آن كه در هواى صاف به واسطه تاريكى يقين كند كه مغرب شده و افطار كند بعد معلوم شود مغرب نبوده است ، ولى اگر در هواى ابر به گمان اين كه مغرب شده افطار كند ، بعد معلوم شود مغرب نبوده ، قضا لازم نيست . دهم آن كه براى خنك شدن ، يا بىجهت مضمضه كند يعنى آب در دهان بگرداند و بىاختيار فرو رود ، ولى اگر فراموش كند كه روزه است و آب را فرو دهد ، يا براى وضو مضمضه كند و بىاختيار فرو رود ، قضا بر او واجب نيست .
مسأله 1689 - اگر غير آب چيز ديگرى را در دهان ببرد و بىاختيار فرو رود يا آب داخل بينى كند و بىاختيار فرو رود ، قضا بر او واجب نيست .
مسأله 1690 - مضمضه زياد براى روزه‌دار مكروه است و اگر بعد از مضمضه بخواهد آب دهان را فرو برد ، بهتر است سه مرتبه آب دهان را بيرون بريزد .
مسأله 1691 - اگر انسان بداند كه به واسطه مضمضه بىاختيار ، يا از روى فراموشى آب وارد گلويش مىشود ، نبايد مضمضه كند .
مسأله 1692 - اگر در ماه رمضان ، بعد از تحقيق يقين كند كه صبح نشده و كارى كه روزه را باطل مىكند انجام دهد ، بعد معلوم شود صبح بوده قضا لازم نيست .
مسأله 1693 - اگر انسان شك كند كه مغرب شده يا نه ، نمىتواند افطار كند ، ولى

223